Corruptie is een van de grote problemen in de vroegere communistische landen. Naast Cyprus en Malta worden op 1 mei acht Midden– of Oost–Europese staten lid van een unie, die het liefst veel details in haar uitgebreide regelgeving uitwerkt. Maar veel Oost–Europeanen denken dat het met de strenge naleving van de EU–voorschriften uit Brussel wel mee zal vallen. Het valt tenslotte ook reuze mee met de naleving van de voorschriften uit de eigen hoofdstad.

Nieuwkomer Tsjechië is volgens waarnemers een van de voorbeeldigste toetreders tot de EU. Het land past vrijwel probleemloos in de unie. Maar het lijkt ook probleemloos in een bond van Zuid–Amerikaanse staten te passen.

Meer dan de helft van de ondervraagden liet in een recent opinieonderzoek in Tsjechië weten wel eens steekpenningen te hebben aangeboden. 80 procent stelde iemand te kennen die een overheidsfunctionaris had omgekocht.

Sommige kranten in Tsjechië informeren hun lezers over de hoogte van gemiddelde steekpenningen. Studenten zouden 585 euro hebben betaald om er zeker van te zijn dat ze aan de universiteit van hun keuze kunnen studeren. Een medische behandeling wordt urgent voor 325 euro. De snelheid waarmee een bouwvergunning wordt verstrekt, schiet omhoog voor circa 200 euro. Vervolging wegens verkeersovertredingen blijft uit dankzij circa 100 euro.

Transparency International (TI), de internationale organisatie die tegen corruptie strijdt, rapporteerde vorige maand dat „corruptie bloeit in de Centraal– en Oost–Europese staten die lid willen worden van de EU". De Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, heeft er wel voor gezorgd dat landen internationale conventies tegen corruptie hebben geratificeerd. Maar de nationale parlementen en de mechanismen om de conventies toe te passen zijn volgens TI traag en te zwak. De organisatie voorziet geen verbetering, als de landen lid zijn. De vraag of ze mogen toetreden, is dan geen stok meer achter de deur en bovendien mist de EU volgens TI een samenhangend anticorruptiebeleid.

TI publiceert jaarlijks een soort ranglijst waarin de minst corrupte landen bovenaan staan en de meest corrupte onderaan. De Scandinavische EU–landen en Nederland (7e plaats) lijken vrij onberispelijk. Finland staat op nummer één.

Tsjechië is in 2003 op de lijst van 133 landen gezakt van de 52e naar de 54e plaats. Het land deelt die met Brazilië en Bulgarije. Het Tsjechische broedervolk in Slowakije deelt de 59e plaats met Colombia, El Salvador, Peru en Kroatië. Het buurland Polen staat samen met Mexico op de 64e plaats. Polen beleeft net als Tsjechië tal van omkoopschandalen en twee concurrerende dagbladen danken er veel werk en hoge oplages aan.

Ook de Tsjechische media hebben het druk met bijvoorbeeld steekpenningen voor de aanleg van een snelweg of omkoping bij de aanschaf van vliegtuigen voor de luchtmacht. Het Tsjechische weekblad Respekt citeerde een bezorgd regeringsstuk. Er stond in dat de corruptie „een grotesk niveau" heeft bereikt. Jaarlijks zou er circa 20 miljard Tsjechische kronen (650 miljoen euro) uit criminele ondernemingen in de economie vloeien. En de politie is niet in staat daar iets tegen te doen.

Premier Spidla heeft de strijd tegen de corruptie tot een prioriteit uitgeroepen. Hij heeft tal van maatregelen aangekondigd. Maar veel Tsjechen vrezen dat het niet zo’n vaart zal lopen. Drie jaar geleden nog was er in de strijd tegen de corruptie een grote schoonmaak bij de politie. Acht commandanten moesten opstappen, maar de politie is nog steeds een bron van schandalen en van ergernis.