Pubers snacken meer dan kinderen en volwassenen, blijkt uit de cijfers. Nederlandse jongens van 14 tot en met 18 jaar eten gemiddeld maar 95 gram groente per dag, meisjes van die leeftijd eten gemiddeld 88 gram groente per dag. Dat blijkt uit de Voedselconsumptiepeiling van het RIVM, waarin per leeftijdscategorie is onderzocht wat Nederlanders eten.

Volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum moeten tieners, net als volwassenen, minimaal 250 gram groente per dag eten en twee stuks fruit. Jongens van 14 tot en met 18 jaar eten maar 76 gram fruit, noten en olijven per dag, meisjes 94 gram. Dat is minder dan één stuk fruit per dag. Een appel weegt ongeveer 100 gram, een banaan 150 gram.

Wat jongeren aan groente en fruit te weinig eten, eten ze te veel aan snoepgoed en koek. Jongens van 14 tot en met 18 jaar eten gemiddeld 67 gram snoepgoed en ijs per dag en 55 gram cake, koeken en koekjes. Meisjes in die leeftijd eten van beide categorieën gemiddeld 52 gram per dag.

Jongeren eten ongezonder dan volwassenen, maar het verschil is niet eens zo groot. Zo eten volwassen mannen in de leeftijd van 31 tot en met 50 jaar gemiddeld 134 gram groente per dag, 111 gram fruit, noten en olijven, 51 gram snoepgoed en ijs en 47 gram cake, koeken en koekjes.

Schoolomgeving

„Het eetpatroon van de Nederlander blijft ongezond, al wordt het met de leeftijd wat beter”, zegt dr. Matthijs van den Berg, hoofd van de afdeling preventie en voeding bij het RIVM. In de meeste westerse landen worden de richtlijnen voor gezond eten volgens hem niet opgevolgd. In landen met een mediterraan dieet wordt vaak meer groente en fruit gegeten.

Dat pubers meer zoetigheid eten dan volwassenen is logisch, zegt Van den Berg. „Als je gaat puberen, word je wat tegendraads en volg je minder trouw de adviezen van je ouders over gezond eten. Daarnaast heb je zelf geld om wat te kopen.”

Pubers zijn in de groei, waardoor ze veel trek in eten kunnen hebben, vult Stef Kremers aan, hoogleraar preventie van obesitas aan Maastricht University. „Het deel van de hersenen waar de instincten worden geregeld, ontwikkelt zich bij hen snel, waardoor ze zich instinctief gedragen. Honger betekent snaaien. Dit zie je bij pubers sterker dan bij kinderen en volwassenen. In de schoolomgeving kun je ook snacken: vaak staat er een snoep- of frisdrankautomaat en anders is er wel een snackbar of benzinestation dichtbij.”

Risicovol

Het snackgedrag van pubers trekt met de tijd weer bij, relativeert Van den Berg. Je hoeft als ouders dus niet in paniek te raken als je kind een keer een hele zak snoep of chips leegeet. Tegelijk is het eten van grote hoeveelheden suiker en vet wel degelijk risicovol. „Je loopt er uiteindelijk een verhoogde kans door om diabetes en overgewicht te ontwikkelen.”

Heb je als kind altijd gezond gegeten, dan is het niet zo’n groot probleem dat je een keer veel te veel snoept, legt hij uit. Maar als je als kind al een slecht eetpatroon en overgewicht hebt ontwikkeld, kan dat in de puberteit makkelijk overgaan in obesitas: extreem ofwel ziekmakend overgewicht. Zit je eenmaal in die categorie van veel te dikke mensen, dan is het heel moeilijk om weer „duurzaam op een gezond gewicht te komen”, zegt Van den Berg. Om het percentage Nederlanders dat obesitas heeft naar beneden te brengen, is het dus vooral zaak te voorkomen dat mensen het krijgen.

De helft van de volwassenen in Nederland heeft overgewicht en 12 procent van hen heeft obesitas. Bij jongeren komt overgewicht veel minder voor. Uit cijfers van het CBS (2015) blijkt dat 13 procent van de kinderen en jongeren van 4 tot 20 jaar overgewicht heeft. Van hen heeft 3,7 procent obesitas. Overgewicht komt met de jaren, verklaart Van den Berg. Veel mensen worden elk jaar een beetje dikker.

Preventiedeskundigen zijn het eens: alleen een integrale aanpak kan pubers helpen om gezonder te eten. Daarmee bedoelen ze dat de hele leefomgeving gezonder moet worden. „Eén plus één is meer dan twee”, legt Kremers uit. „Alleen voedseleducatie werkt niet zo goed. Als je daarnaast de schoolomgeving aanpakt werkt het beter.” Ook kunnen steden en dorpen zo worden ingericht dat de inwoners makkelijker op de fiets stappen, buiten gaan spelen of wandelen of sporten. Investeren dus in een goed fietspadennetwerk, speeltuinen en parken en betaalbare sportclubs. Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) is een voorbeeld van zo’n integrale aanpak. JOGG is een organisatie waarin scholen, ouders, sportverenigingen, bedrijven, overheden en zorgverleners samen een omgeving creëren waarin kinderen opgroeien met een gezond beeld van voeding en beweging.

„Al meer dan honderd gemeenten –meer dan een kwart van de gemeenten in Nederland– doen mee”, zegt Van den Berg. „In sommige van die gemeenten is het percentage kinderen met overgewicht gedaald.”

Achterstandswijken

Vooral de gemeenten die ondernemende JOGG-coaches of -functionarissen aanstellen boeken succes, zegt Kremers. „Zij zetten bijvoorbeeld ambtenaren gezondheid en ambtenaren ruimtelijke ordening bij elkaar om het creëren van een gezonde omgeving aan te jagen.”

De integrale aanpak kun je nog verder doortrekken door kinderen in achterstandswijken meer aandacht te geven, zegt Kremers. „Er is een sterke relatie tussen voedingsgedrag van ouders en kinderen”, legt hij uit. Voor gezinnen met een lage economische positie, ofwel een laag opleidingsniveau en/of inkomen, heeft het vaak geen prioriteit om zich bezig te houden met gezond eten. „Ze maken zich druk over andere zaken, bijvoorbeeld het vinden van een baan en het wegwerken van schulden.”

Zij zitten ook vaak in een ongezondere leefomgeving, zegt Van den Berg. De mensen met wie zij omgaan hebben gemiddeld een ongezonder eet- en beweegpatroon, waardoor het voor hen moeilijker is om gezond te (blijven) leven. „Gezond eten is vaak geen kwestie van rationele keuzes.”

Tips voor ouders

Geeft het gezonde voorbeeld aan je puber.

Tip 1: Neem de tijd voor het ontbijt. Ontbijt samen aan tafel, ook op schooldagen. Zo laat je zien dat je ook gewoon ontbijt en er de tijd voor neemt.

Tip 2: Maak van thuis een gezonde haven. Verleid je kind thuis vooral met gezonde keuzes. Zet een mooie fruitschaal op tafel, las een vast fruitmomentje in en geef bij lekkere trek ook eens wat snackgroente. Eet de maaltijden gezellig aan tafel en beperk het aantal afleidingen, zoals een televisie op de achtergrond. Zo heb je aandacht voor je eten en voor elkaar.

Tip 3: Geef boterhammen mee naar school. Als jij gewoon brood meeneemt naar je werk, neemt je puber waarschijnlijk ook eerder gewoon boterhammen mee. Dus hoeft hij ook niet elke dag iets in de kantine te kopen. Idee: bespreek eens wat hij heeft gegeten op een schooldag en leg uit wat de voordelen zijn van gezond kiezen. Eet je kind niet zo veel op school, zorg dan dat hij bij thuiskomst een tosti kan maken van volkorenbrood of nog een boterham smeert.

Tip 4: Houd zelf maat met snoep. Roep niet dat snoep en snacks zo slecht zijn, maar laat zien dat het oké is, zolang je er niet te veel van eet. Gebruik snoep niet als beloning en houd niet voor straf een snack achter.

Tip 5: Neem water als standaard. Het lichaam van je kind heeft iedere dag zo’n 1,5 tot 2 liter vocht nodig. Water en thee zonder suiker zijn daar perfect voor. Ook melk telt mee. In sap en frisdrank zit veel suiker. Zo zitten in een glas frisdrank 6,5 suikerklontjes en in een glas sinaasappelsap of appelsap zitten er zelfs zeven! Geef het goede voorbeeld en drink zelf ook water als dorstlesser.

Bron: Voedingscentrum. Meer tips zijn te vinden op voedingscentrum.nl/mijnkindenik onder het kopje ”pubers”.