Ik ben het geheel met je eens dat de Grote Kerk aan de Kerkstraat niet het elegantste gebouw ter wereld is, maar ze bood massief als ze was ook veel beschutting en intimiteit, schreef auteur Jan Siebelink ooit in een briefwisseling met journalist John Jansen van Galen, die evenals hij in Velp opgroeide. Die had de kerk omschreven als „een bakbeest van een gebouw, oerlelijk en zonder toren.” Siebelink is in de Grote Kerk gedoopt en legde er belijdenis van het geloof af.

Ds. D. Juijn, eveneens Velpenaar van geboorte, is sinds 2012 aan de protestantse gemeente van Velp verbonden, eerst als kerkelijk werker, nu twee jaar als predikant. Hij kent de opmerking van Siebelink uit 1993. „In die jaren zag de kerk er ook niet uit. Grinttegels op de vloer, een lelijke moderne preekstoel, donkere gordijnen, vervelende banken. Dat was het resultaat van een metamorfose rond 1970 die de kerk een eigentijdse uitstraling moest geven.”

Het interieur ademt nu meer sfeer. De preekstoel maakte plaats voor een kansel uit de Jacobskerk in Winterswijk die beter bij het 18e-eeuwse orgel past. De banken zijn vervangen door stoelen. Voorzitter Jaap Boehmer van het college van kerkrentmeesters: „Daardoor kan de kerkzaal makkelijker multifunctioneel gebruikt worden, onder meer voor literaire en culturele bijeenkomsten, concerten en andere uitvoeringen.” Het levert volgens penningmeester Eise Lensink welkome inkomsten op voor het onderhoud van het kerkgebouw.

De Grote Kerk werd in 1841 in gebruik genomen. Een nieuwe kerk was nodig omdat de zogenoemde Oude Jan, waarvan schip en koor van omstreeks 1100 dateren, te klein werd voor het groeiende inwonertal van Velp. Uitbreiding was wegens het omringende kerkhof niet mogelijk. De nieuwe kerk, een kruiskerk in classicistische stijl, werd gebouwd aan de toenmalige Rozendaalse Kerkweg (nu de Kerkstraat), de oudste straat van Velp, die van de Oude Jan naar Kasteel Rozendaal leidde. De banken, het orgel, de herenbanken van Kasteel Biljoen en landhuis Overbeek en de lichtkronen van de Oude Jan werden overgebracht naar de Grote Kerk. De herenbanken verdwenen overigens bij de veranderingen rond 1970.

Het nieuwe kerkgebouw was sober. „Dat was ook een eis van het ministerie, al geven de pilaren de kerk toch wel enig cachet”, meent ds. Juijn. „Voor een toren was destijds geen geld. Op het voorfront van de kerk werd een ijzeren bekroning aangebracht met een vergulde engel met trompet als windwijzer.”

Middenorthodox

De protestantse gemeente telt 1400 leden. Ds. Juijn typeert de gemeente als middenorthodox. „Tegelijkertijd is het typische van onze kerkgemeenschap dat orthodoxe en behoorlijk vrijzinnige gemeenteleden prima door één deur kunnen.”

Op zondagmorgen zijn er in de Grote Kerk, die circa 300 zitplaatsen telt, gemiddeld 150 tot 175 kerkgangers. „De gemeente vergrijst. Velp wordt wel het dorp van de laatste snik genoemd. Veel ouderen komen hier wonen om er te rentenieren. De kerk heeft vaak een centrale rol voor contacten met plaatsgenoten.” Twee zondagen per maand is er ’s avonds een dienst in de Oude Jan, net als de Grote Kerk en het orgel in deze kerk (uit 1772) een rijksmonument.

Ds. Juijn heeft één wens. „Vooral bij trouw- en rouwdiensten mis ik een kerkklok. De klok die gespaard bleef bij de brand die in 1964 de eerste gereformeerde kerk aan de Parkstraat in de as legde, krijgt hier mogelijk nog eens een plek. Wellicht in een klokkenstoel. Daar wordt over nagedacht.”

Kerkramen herinneren aan bevrijding Velp

Links en rechts van orgel en preekstoel herinneren twee ”bevrijdingsramen” aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in Velp. In de vorig jaar onthulde ramen zijn foto’s uit 1945 verwerkt.

Een van de foto’s toont hoe de rooms-katholieke pastoor Schaars bij zijn terugkeer uit concentratiekamp Dachau wordt verwelkomd door de hervormde predikant Oskamp. „Een bijzonder gebaar”, aldus ds. Juijn. „Oecumene was toen niet vanzelfsprekend.” De andere foto laat twee 6-jarige meisjes op een jeep van de geallieerde bevrijders zien.

Ds. Juijn: „Naast religieuze elementen zoals een regenboog, een vredesduif en de davidster is bewust gekozen voor algemene afbeeldingen. De ramen zijn zo van de hele Velpse samenleving.”