Kerk & religie

”Gebed van een zieke” van Pascal in het Nederlands vertaald

KAMPEN. Blaise Pascal wist uit eigen ervaring dat kastijding een zaak van droefheid is. Met zijn door ziekte geteisterde lichaam schreef hij zijn „gebed om van God het juiste gebruik van ziekten te vragen.” Gert van de Wege uit Kampen vertaalde het in het Nederlands.

Gertrude de Wildt-Brouwer

18 May 2016 19:26Gewijzigd op 16 November 2020 03:37

Neerlandicus Gert van de Wege. Beeld Dick Vos

De Franse wiskundige Pascal, die leefde van 1623 tot 1662, leert christenen uit de eenentwintigste eeuw hoe kastijding een zegen met zich kan meebrengen. „Heer, uw geest is zo goed en mild in alle dingen, en U bent zo barmhartig dat niet alleen de voorspoed, maar zelfs ook de tegenspoed die uw uitverkorenen overkomt een uitvloeisel is van uw barmhartigheid”, zo luidt de eerste regel van het gebed. Dat tekent Pascal. Voor hem is het geen vraag of de ziekte van Gods vaderlijke hand komt.

De vertaler van het boek ”Gebed van een zieke” (uitg. Brevier, Kampen, 2016) is neerlandicus Gert van de Wege (1978) uit Kampen. Hij ziet in deze aanvaarding een duidelijk verschil tussen Pascals houding ten opzichte van ziekte en de beleving van ziekte in deze tijd. „Nu willen mensen niet ziek zijn, ook christenen niet. We strijden ertegen en beschouwen God als een soort bondgenoot tegenover onze ziekte.”

Pascals ervaring van het lijden als een verdiende straf is daar een harde correctie op, zegt Van de Wege. Hij ziet duidelijk een verband tussen zijn zondige leven en zijn ziekte, al verbindt hij deze tuchtiging niet aan een concrete zonde. „U had me gezondheid gegeven om U te dienen, en ik heb er een volstrekt werelds gebruik van gemaakt. Nu zendt U me ziekte om me terecht te wijzen; sta niet toe dat ik die gebruik om U te tergen door mijn ongeduld.”

Pascal ontdekte in zijn ziek zijn dat God hem de gelegenheid gaf om zich te bekeren en dat hij in zijn lijden meer op Christus zou gaan lijken. „Dat eerste aspect kom ik ook in de gereformeerde traditie wel breed tegen”, aldus Van de Wege. „Maar het lijden als een middel om één te worden met Christus is in de rooms-katholieke traditie duidelijker aanwezig, al zie ik er wel sporen van bij bijvoorbeeld Jacqueline van der Waals en bij Kierkegaard.”

Pascal bidt in ”Gebed van een zieke”: „Maak, o mijn Verlosser, dat, als mijn lichaam samen met uw lichaam lijdt voor mijn overtredingen, mijn ziel ook samen met uw ziel bedroefd is vanwege diezelfde overtredingen.”

De wiskundige werd vooral bekend door zijn ”Gedachten”, een uitgave van allerlei aantekeningen die hij in zijn leven maakte. „Uit deze bundel komt een mens naar voren die in staat was om scherp en grondig na te denken. In ”Lettres Provinciales”, brieven die gericht waren tegen de jezuïeten, zie je de vileine Pascal, de meester van de ironie.”

Bijna aan het eind van zijn leven, waarschijnlijk in 1660, schreef hij ”Gebed van een zieke”. Van de Wege: „Zijn schrijven is in dit boek lyrisch van toon, hij lijkt bijna een dichter. Maar het gebed toont ook hoe klein Pascal zich maakt voor God. „Heer, ik weet dat ik niets weet dan dit: dat het goed is om U te volgen, en dat het slecht is om U te grieven.””

In een uitgebreide inleiding gaat de vertaler in op de achtergronden van Pascals gebed. Ook het jansenisme, een vroomheidsbeweging die Pascal aanhing, licht Van de Wege toe. „Het is belangrijk om zijn tijd en zijn leven goed te duiden. Er is een kloof van 350 jaar te overbruggen. Het staat mensen natuurlijk vrij om alleen het ”Gebed” zelf te lezen. Je hoeft geen geleerd mens te zijn om dit gebed mee te kunnen bidden. Pascal bidt in de taal van het hart.”

Van de Wege ziet dat Pascal in zijn gebed vooral het lichamelijk lijden noemt. „Pascal had altijd pijn. Toch is het geen boek dat alleen geschikt is voor zieke mensen. Ook gezonde mensen kunnen er wijzer van worden, bijvoorbeeld van Pascals idee dat de lichamelijke ziekte een beeld is van onze geestelijke ellende.”

Hoewel er onder protestanten geen uitgebreide traditie is van het opschrijven van gebeden, roemt Van de Wege toch het op schrift stellen van woorden tot God. „In de armoede van ons eigen gebed is het zo waardevol dat we mee kunnen bidden met hen die ons zijn voorgegaan. Het is een manier om de gemeenschap van heiligen te ervaren.”