Dat er iets gedaan moet worden, daar is iedereen in de kerk het wel over eens. De toekomst van de Protestantse Kerk ziet er, menselijkerwijs gesproken, lang niet overal rooskleurig uit. Ledentallen en inkomsten dalen en in veel gemeenten staat het water de bestuurders tot aan de lippen. Ze zien zich niet zelden genoodzaakt een kerkgebouw af te stoten of een predikantsplaats op te heffen. De kerk krimpt.

Dat merken ze ook in het monumentale kantoorpand van de Protestantse Kerk, aan de Joseph Haydnlaan in Utrecht. Uit de vastgoednota, die de synode zaterdag bespreekt, blijkt dat de Dienstenorganisatie het gebouw maar voor ongeveer de helft gebruikt; de rest wordt verhuurd. Het ‘ambtenarenapparaat’ van de kerk zal het gebouw nog drie tot vijf jaar gebruiken. Als de bezetting sterk afneemt, is verkopen en dan een deel van het pand terughuren een optie.

De Protestantse Kerk gaat in ieder geval het nabijgelegen guesthouse verkopen of verhuren. En er wordt een onderzoek gestart naar de vraag of het mogelijk is de kantoorfuncties over te hevelen naar Hydepark in Doorn, waar juist vorige week een nieuw conferentiecentrum is geopend.

Ook de Dienstenorganisatie zelf krimpt in. Het beleidsplan voor de periode 2017-2020, dat vrijdagochtend op de agenda staat, gaat uit van een „aanzienlijke afname van beschikbare middelen.” Gevolg is dat er de komende jaren ongeveer 50 van de 300 arbeidsplaatsen zullen verdwijnen.

Bisschop

De veranderingen die in het rapport ”Kerk 2025. Een stap verder” staan beschreven, zijn misschien wel het ingrijpendst. Het synodebestuur stelt voor het aantal protestantse classes terug te brengen van 75 naar 11. Het voorstel is nu om de provincies Gelderland en Zuid-Holland in tweeën te knippen. Flevoland wordt gevoegd bij een van de Gelderse classes en Zeeland gaat een classicaal verband aan met de Zuid-Hollandse eilanden. Brabant en Limburg vormen een classis, Groningen en Drenthe, Friesland, Overijssel, Utrecht en Noord-Holland ook.

De nieuwe classes mogen straks elk vijf ambtsdragers afvaardigen naar de generale synode. Met nog enkele extra afgevaardigden telt die synode straks maximaal 65 leden. Dit zijn er nu officieel 75, en een aantal jaren geleden waren dat er nog zelfs 150.

De komst van een protestantse bisschop –als voorzitter van een nieuwe classis– trok sinds een eerste bespreking van het plan in november volop de aandacht. Nu lijkt de benaming bisschop stilletjes van het toneel te verdwijnen. Het synodebestuur kiest voor de aanduiding regiovoorzitter, al zullen er –gezien het verloop van de vorige synode– zeker afgevaardigden zijn die een pleidooi gaan voeren om deze regiovoorzitter toch weer bisschop te gaan noemen. De naamgeving is nog geen gelopen race.

Kanselruil

Op het terrein van de plaatselijke gemeenten en de predikanten zullen er, als de synode met de plannen instemt, ook grote veranderingen plaatsvinden. De PKN wil nauwer gaan samenwerken met de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland, en kanselruil gemakkelijker maken.

Ook zal de Protestantse Kerk formeel niet meer overal in Nederland vertegenwoordigd zijn. Op deze „witte vlekken” wonen leden die alleen nog ingeschreven staan in het landelijke ledenregister en niet meer bij een gemeente, omdat die is opgeheven.

Wijkgemeenten krijgen niet meer per definitie een bepaald geografisch gebied toegewezen. Het is de bedoeling dat ze veel meer een „modalitaire” kleur krijgen, waarbij mensen uit de hele burgerlijke gemeente zich kunnen aansluiten. Van hen wordt niet langer verwacht dat ze naar de kerk om de hoek gaan.

De Protestantse Kerk wil ook de mobiliteit van de predikanten vergroten. Die zullen niet alleen vaker in deeltijd aan (kleine) gemeenten zijn verbonden, ook moet er meer doorstroming komen. Een van de voorstellen is om een predikant die twaalf jaar in een gemeente staat, los te maken als de gemeente aangeeft dat ze toe is aan een nieuwe voorganger. Een andere mogelijkheid is dat de predikant op dat moment zelf gaat werken aan zijn „mobiliteit.”

De Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk uitte vorige week in een open brief aan de synodeleden zijn zorgen over deze visie op kerk en ambt. Zo is de keuze om in de nieuwe structuur recht te doen aan de pluraliteit van de kerk en daarmee iedere modaliteit haar eigen bestaansrecht te geven, volgens de Bond strijdig met de kerkorde. „In de kerk van 2025 zijn wij losgelaten en hebben wij elkaar losgelaten.”

Getalsmatig is de Gereformeerde Bond overigens een kleine speler in de synode: het aantal synodeleden dat zich hiertoe rekent, is op de vingers van één hand te tellen.

Deze synode is de laatste van scriba dr. A. J. Plaisier, die met het schrijven van de notitie ”Kerk 2025” een nadrukkelijk stempel op de ontwikkeling van de Protestantse Kerk drukte. De nieuwe scriba –de naam van de Haagse predikant dr. R. de Reuver wordt nadrukkelijk genoemd– zal deze lijn moeten voortzetten.

Maar eerst is het woord aan de generale synode, die groen licht moet geven aan alle voorstellen in het rapport ”Kerk 2025. Een stap verder” en in andere nota’s. Hoe groot die stap wordt, is morgen aan de synodeleden.

Zie ook:

Gereformeerde Bond ontbeert visie op toekomst kerk, Reformatorisch Dagblad (18 april 2016)

Felle kritiek Geref. Bond op nota PKN, Reformatorisch Dagblad (13 april 2016)

Verzwakking dreigt bij reorganisatie PKN, Reformatorisch Dagblad (13 april 2016)

PKN gaat flink snijden in organisatie, Reformatorisch Dagblad (2 april 2016)

Synode PKN staat voor ingrijpende keuzes, Reformatorisch Dagblad (<a href="http://www.digibron.nl/search/detail/f95045cad3c756b262307a7685ea7b31/synode-pkn-staat-voor-ingrijpende-keuzes

PKN, GKV, CGK, NGK en VGKN halen banden aan, Reformatorisch Dagblad ({1 april 2016# www.digibron.nl/search/detail/17658bdbd9907931d15e73b353294b88/pkn-gkv-cgk-ngk-en-vgkn-halen-banden-aan" rel=“external”>2 april 2016)