Een voormalige sportzaal in Vlaardingen woensdagavond. Hier zamelt de Stichting Spoetnik hulpgoederen in voor Oekraïne. Nu zijn er Nederlanders en Oekraïners bijeen om de uitslag op de televisie te volgen. En uiteindelijk wint hier toch ook het optimisme.

Varkensvet

Je kunt de aanloop naar de uitslag het beste vergelijken met het moment voor een optreden, zegt Galina Kijasjko (44), actrice van beroep, een halfuur voor de bekendmaking van de eerste exitpoll.

Voor haar neus wordt een tafel naar goed Oekraïens gebruik gevuld met eten en drinken: wijn, wodka, salo (varkensvet), worst, kaas, chocolade uit de fabriek van de Oekraïense president Petro Porosjenko, borrelnootjes en andere zoutjes. „Het is net als met een toneeloptreden. Vlak voordat je op moet, ben je gespannen. Dat valt later vanzelf weg.” De aanwezigen toosten op de goede afloop van de stemming.

Even voor de eerste exitpoll om 21.00 uur valt het stil rond de tafel. Vijftien tot twintig paar ogen staren naar het beeldscherm. Dan wordt duidelijk dat het rood van het nee tegen het associatieverdrag boven de 60 procent ligt.

Vervolgens draait het alleen nog om het opkomstpercentage. Dat ligt aanvankelijk op 29 procent. Te weinig om het referendum geldig te verklaren. Het minimum van 30 procent kan nog worden gehaald. De gezichten aan tafel staan strak. De spanning valt ervan af te lezen. Ook is er hoop dat het opkomstpercentage onder de 30 procent blijft.

Op de uitslag wordt al niet meer gelet. Die zaak is verloren. Wat telt, is alleen nog de opkomst. Een uur later boort de tweede exitpoll die hoop de grond in. Als blijkt dat de opkomst boven de 
30 procent ligt, dringt het besef door dat het referendum is verloren.

De teleurstelling volgt. Het referendum is onder valse beweegreden gehouden, meent Kijasjko. Het ging immers niet om Oekraïne, maar om de afkeer van de Europese Unie onder Nederlandse kiezers. En het was ook een poging om het Nederlandse kabinet een hak te zetten, vindt ze. „Ik ben benieuwd hoeveel mensen echt nee hebben gestemd vanwege Oekraïne en niet vanwege de Europese Unie.”

Schoolbord

De Stichting Spoetnik had er alles aan gedaan om zo veel mogelijk ja-stemmen binnen te krijgen. Spoetnik toerde met de campagne door het land.

Mensen die in Vlaardingen spullen kwamen brengen, moesten eerst kijken naar het schoolbord bij de ingang, wijst voorzitter Beja Kluiters-Albers (64). Hierop wordt uitgelegd wat er wel en niet klopt van de berichtgeving over het verdrag en het referendum. Overal hangen posters met ”Stem ja”.

De Volkskrant publiceerde een brief van Diana Chavdar (43), waarin ze schreef dat het verdrag de Oekraïense jongeren helpt aan een betere toekomst. Hier aan tafel in Vlaardingen ziet ze dat haar brief niet genoeg heeft geholpen. Kijasjko zat in haar vrije tijd op Facebook om het verdrag uit te leggen. Ze kent elk hoofdstuk.

Tante

Hoe moet het verder? Het associatieverdrag is door de 27 andere EU-landen al geratificeerd. Het wachten was alleen nog op Nederland. Dat geeft Larisa Colpa („Mijn leeftijd is geheim”) hoop: „Eén land kan dit akkoord niet tegenhouden. De Nederlandse regering gaat druk voelen van tante Merkel.”

Kijasjko adviseert de Nederlandse regering om „de uitslag te negeren. De hoeveelheid mensen die tegen heeft gestemd, grofweg 3 miljoen, is te klein in verhouding tot de globaal genomen 12 miljoen stemgerechtigden.”

Maar uiteindelijk breekt zomaar het optimisme door, als de stralen van de zon. Ook na vanavond gaat Oekraïne vol goede moed verder, besluit Chavdar. „We hebben onze eigen weg ingeslagen. Los van Rusland of de Europese Unie.”

Dan volgt toch nog een tweede toost, die eindigt met de traditionele strijdkreet: „Glorie aan Oekraïne. Glorie aan de helden.”