De fabriek van Zeelandia, de Oekraïense vestiging van de Zeeuwse specialist in bakkerijgrondstoffen, staat aan de rand van Brovari, een voorstad van Kiev. In de productiehallen mag je alleen in witte jas en met mutsje rondlopen. Er liggen pakketten met cacaopoeder en suiker en kant-en-klare producten, zoals cakemix, bakpoeder en vruchtenvullingen. „Wij zorgen voor de ideeën en ingrediënten om brood en cake lekkerder te maken. Binnenkort introduceren we de gevulde koek en de krentenbol in Oekraïne.”

Het associatieverdrag, dat op 1 januari voorlopig in werking trad, heeft voor een ondernemer als Vasylenko direct positief effect. Zo zijn de importheffingen afgeschaft. „We halen chocolade uit België, amandelspijs uit Nederland en aroma’s uit Polen. Dat is nu zo’n 25 procent goedkoper.”

Vasylenko, al twaalf jaar directeur van Zeelandia Oekraïne, volgde dan ook hoofdschuddend de campagne rond het Nederlandse referendum. Het verdrag is vooral lucratief voor de EU en dus ook voor Nederlandse ondernemers, legt hij uit. „Ondernemers uit Europa kunnen in Oekraïne vrijuit hun gang gaan, terwijl voor Oekraïense producten nog exportquota gelden die geleidelijk worden afgebouwd.”

De Nederlandse discussie over het associatieverdrag komt bovendien in een extreem zware tijd voor Oekraïne, zegt hij. Hij wijst op een leeg perceel naast de fabriek. „Hier hadden we drie jaar geleden een grote fabriek gepland. Als we die hadden gebouwd, was het faliekant misgegaan. Maar we voelden dat er iets mis was.”

Vasylenko’s voorgevoel klopte. De welig tierende corruptie en de onvrede bij de Oekraïners leidde in de winter van 2013 tot de Maidanrevolutie. Toen president Janoekovitsj het veld ruimde, volgde de oorlog met Rusland. „We hebben de vestiging in Donetsk, Oost-Oekraïne, moeten evacueren. Ik heb zelfs een plan gemaakt om uit Kiev te kunnen vertrekken. Dat bleek gelukkig niet nodig.”

Tot voor kort konden Oekraïners alle producten met gemak in Rusland kwijt. Dat was funest voor de economie, zegt Vasylenko. „Die afzetmarkt was comfortabel. Maar zonder competitie is er geen stimulans om betere producten te maken.” Inmiddels is alles anders. „De grens met Rusland is dicht, zeker voor kaas, brood en vleesproducten.”

Maar ook door de draai naar Europa zullen veel Oekraïense ondernemingen het moeilijk krijgen. Zo leidt de voor Vasylenko goedkopere Europese chocola ertoe dat lokale chocoladeproducenten omzet verliezen. „Zij hebben nu een lagere marge. Maar ze moeten concurrerend blijven door de lagere arbeidskosten.”

Onderwijs

Ook Arenda Vasylenko, de uit Nederland afkomstige echtgenote van Andriy, beschouwt het associatieverdrag als essentieel. Ze is coördinator van een school voor kinderen met het syndroom van Down. Vooral in het onderwijs is kennisuitwisseling met Europa belangrijk, zegt ze. „Er is ongelooflijk veel theoretische kennis in Oekraïne. De begeleiders en onderwijzers op school zijn heel gemotiveerd. Maar de kennis in praktijk brengen vinden Oekraïners lastig.” Het systeem kan worden veranderd met betere onderwijsmethodes, en die moeten uit Europa komen.

Arenda volgde de campagne in Nederland met ergernis. „Er is zo veel onwetendheid. De journaals berichten eenzijdig, over dat Oekraïne in burgeroorlog is en tot op het bot verdeeld.”

„Nederlanders zijn ongelooflijk naïef”, zegt haar man Andriy. „Ze denken dat de media onpartijdig zijn. Oekraïners zijn overigens het tegenovergestelde. Wij vertrouwen niets en niemand.”

Vasylenko wijst naar buiten, waar ondanks de crisis de velden zijn ingezaaid en de wereld gewoon lijkt door te draaien. „Oekraïners zijn goed in overleven. Maar we moeten de stap maken van overleven naar ontwikkelen.”