Typisch een Oekraïense truc, glimlacht de 54-jarige Aleksandr, nadat hij zijn auto in het centrum van de Oost-Oekraïense stad Charkov heeft geparkeerd. Wat is het geval? Aleksandr is net uit de auto gestapt of een mannetje in het groen komt op hem af: de parkeerwachter.

Of Aleksandr 5 grivna (17 eurocent) contant wil neerleggen voor een uur parkeren. Hij weigert. Ten eerste is het vrij parkeren waar hij staat. Ten tweede omdat betalen via een automaat gaat. Dat is vorig jaar wettelijk zo geregeld.

Maar deze wet wordt niet uitgevoerd. Bij de parkeerplaats staat geen automaat. Ook niet elders in het centrum van de stad. Zodra een automobilist zijn auto parkeert, duikt er een groen mannetje, of vrouwtje, op hem af.

Lang niet iedereen is op de hoogte van de parkeerregeling en betaalt daarom bij de parkeerwachter. Wat vervolgens met het geld gebeurt, weet niemand. Er is geen zicht op de geldstromen, zoals bij een automaat. Boze tongen beweren dat burgemeester Gennadi Kernes achter de operatie zit.

Corruptie is de grote plaag van Oekraïne en komt in alle delen van de samenleving voor. Van een deal op een parkeerplaats in Charkov tot en met afspraken tussen politici en rijke zakenlieden. Het verlamt de ontwikkeling van het land als geld verdwijnt dat eigenlijk was bedoeld voor onderwijs, gezondheidszorg of infrastructuur en andere publieke zaken.

De bevolking heeft er schoon genoeg van en schreeuwde tijdens de protesten op het Onafhankelijkheidsplein in de hoofdstad Kiev twee jaar geleden om een einde te maken aan de corruptie. De oude regering vertrok en een nieuwe kwam. Het vertrouwen in de huidige politici is echter niet groot. Daarom nemen burgers zelf het heft in handen. Ict’ers Aleksandr Savkin (30) en Pjotr Loetsenko (50) richtten vorig jaar in Charkov een anticorruptieorganisatie op.

Maar de oude machtsstructuren laten zich niet eenvoudig veranderen. De oligarchen hebben zich vastgebeten in de politiek, economie en media. In Charkov is Kernes hiervan de verpersoonlijking. „Achter alles met geld in Charkov zit Kernes”, zegt Savkin in een hotellobby. „Hij is als een maffia-baas in een Amerikaanse stad en heeft volledige controle over de gemeenteraad.”

Savkin en Loetsenko erkennen dan ook dat er niet veel is veranderd en geven toe dat ze weinig wapens voorhanden hebben. „Via de media en door middel van protesten op straat kunnen we politici onder druk zetten”, legt Savkin hun tactiek uit. Bij de rechter valt weinig te winnen, stellen ze. Die is net zo corrupt als voorheen.

Toch bespeurt Loetsenko her en der een succes. „Door publieksacties en berichten in de media weigeren steeds meer mensen te betalen aan de parkeerwachters.”

Declaraties

Oekraïners zoeken de aanpak van corruptie in samenwerking. In het kader van de zogenoemde lustratiewet, die de overheid moet zuiveren van corrupte ambtenaren, controleren Oksana Borisenko (43) en Dmitro Boelach (32) ambtenaren in Charkov op hun declaraties.

Boelach, gedeputeerde bij de regionale raad, trekt hun gangen na. Borisenko, die werkte op het ministerie van Justitie in Kiev, helpt hem vrijwillig met de procedures en aan de juiste contacten. Door hun werk ligt een aantal ambtenaren onder vuur. Boelach verwacht dat ze vertrekken en ziet de corruptie in het algemeen afnemen. „Ze worden bang”, zegt hij in het hippe café 1654.

Toch kunnen ze het niet alleen, vinden Borisenko, Boelach, Savkin en Loetsenko. Ze verwelkomen het associatieakkoord, dat de EU en Oekraïne in 2014 sloten. Het verdrag moet zorgen voor transparantie en hervormingen in de politiek, economie en in de rechtspraak.

Maar worden de letters op papier omgezet in daden? Savkin: „Het associatieakkoord is een bewijs, een oriëntatiepunt waaraan de regering zich moet houden.” Boelach: „De overeenkomst werkt als pressiemiddel. Vanuit de Europese Unie en de Oekraïense bevolking kan de regering onder druk worden gezet om een Europese koers te varen.”

Ondertussen belagen in Charkov de groene parkeermannetjes nog altijd automobilisten. Bij een parkeerplaats telt een van de parkeerwachters zijn binnengehaalde geld.