Bestuursvoorzitter Boersma van Essent zei woensdag een gang naar de rechter niet te willen uitsluiten. „Het is toch een stukje onteigening”, zo reageerde hij op het plan dat minister Brinkhorst vrijdag al door het kabinet heen loodste. Woensdag zei de bewindsman de opsplitsing per 1 januari 2007 bij wet te willen regelen.

De netten zijn het meest waardevolle bezit van de nutsbedrijven, waarvan gemeenten en provincies nu nog de aandeelhouders zijn. Ze staan voor ongeveer 20 miljard euro in de boeken en vormen een stabiele bron van inkomsten. In het belang van de consument wil Brinkhorst de netten echter in publieke handen houden, ook nadat de stroommarkt volledig is geliberaliseerd.

De onderliggende gedachte is dat grote buitenlandse concerns de Nederlandse energiebedrijven op termijn zullen overnemen. Te denken valt daarbij aan het Franse EdF of het Duitse RWE. Brinkhorst vreest dat dit onvermijdelijk is en wil koste wat kost voorkomen dat buitenlandse concerns uiteindelijk het beheer over het Nederlandse stroomnet in handen krijgen.

Brinkhorst wil daarom netwerkbedrijven die volledig los staan van productie- en leveringsbedrijven. Ze mogen niet meer deel uitmaken van één onderneming of één holding. Dat geeft volgens hem de beste garantie dat concurrerende leveranciers toegang krijgen tot de netten om hun product af te leveren. Het volledige hoogspanningsnet (vanaf 110 kiloVolt) komt wat hem betreft onder beheer van TenneT, dat volledig in staatshanden is.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW wijst de voorstellen af. „De kans is groot dat de Nederlandse afnemers in de tang worden genomen door grote Europese leveranciers van energie”, aldus een woordvoerder. MKB-Nederland, de ondernemersorganisatie voor het midden- en kleinbedrijf, is daarentegen positief: „Uiteindelijk prevaleren nu de belangen van de afnemers boven de schijnbare belangen van de energiesector.”

De grote partijen in de Tweede Kamer staan achter de voorstellen van Brinkhorst. De PvdA drong altijd al aan op onafhankelijke netwerken, die los staan van commerciële leveranciers van energie, en toont zich heel tevreden. Het CDA had liever gezien dat Brinkhorst het had gelaten bij een „juridische afsplitsing” van de netwerkbedrijven, maar kan ermee leven dat ook het eigendom in andere handen komt. Ook de VVD stemt in met de voorstellen, maar wil wel dat Brinkhorst zich binnen Europa sterk maakt voor eerlijke concurrentie.

Door dit besluit van de politiek verliezen de grote energiebedrijven een jarenlange lobby.