Vooropgesteld: dit project bevestigt de uitspraak van Ewald Kooiman dat de totale vergetelheid van deze werken onterecht is. De acht sonates, een veertigtal karakterstukken, zo’n twintig preludiums en fuga’s en nog wat losse stukken kenschetsen De Lange als een gedegen vakman die vooral het contrapunt met graagte beoefent en meesterlijk beheerst. Ultieme demonstratie daarvan is de verbluffende zesde triosonate in Bach/Krebsstijl. Budding noemt De Langes compositiestijl „vormvast” en „hoog-romantisch.” Veel werk klinkt hedendaagse luisteraars eerder strengklassiek in de oren; het is muziek die gehuld is in een door en door Duits-romantisch gewaad. Dat maakt zeker de reeks preludiums en fuga’s opus 90 tot een lange zit – nadeel van de thematische ordening van het oeuvre. De Lange heeft hier en ook in de vroegere werken moeite met de langere lijn, de ritmiek is vaak opvallend statisch, de melodieën en harmoniewendingen klinken geregeld minder logisch en de componist stelt de dubbele streep erg lang uit.

Zo niet in de reeks ”Leichtere Stücke” en de 24 preludiums van opus 60. De bondigheid ervan en de diversiteit qua sfeer, textuur en vorm maken ze tot heerlijk repertoire om de kleurenrijkdom van een 19e-eeuws orgel te demonstreren, zoals Budding terecht opmerkt.

Het Gorkumse instrument van Witte uit 1853 is –naast De Lange– hoofdrolspeler in deze productie. De laatste restauratie van 2011, het voortreffelijke spel van Budding en een uitstekende opname maken het voor deze muziek tot een geweldig medium, dat negen cd’s lang weet te boeien en te verrassen. Budding gebruikt het in z’n volle breedte. Registreren is hier geen routine: hij geeft ieder plenum, ieder (de)crescendo een eigen klank.

Waar De Langes muziek zich echt loszingt van de noten en de constructies, krijgt Hollands 19e eeuw Europese allure. Dat gebeurt bij uitstek op de laatste cd’s. In deze ”Virtuose Konzertmusik” geen spoor van studeerkamerlucht, weifeling en breedsprakigheid. Het Concertstück, de Fantasie en Sonate V zijn trefzekere, virtuoze hoogtepunten. Leo van Doeselaar nam deze sonate eerder op in Berlijn, maar had er vijf minuten minder voor nodig. Budding benadert z’n onderwerp uiterst historisch-stijlgetrouw, al was De Lange her en der wellicht gebaat geweest bij nog meer vrijheid, vaart en pathos.

Jammer dat dit indrukwekkende monument niet is opgeluisterd met een representatief begeleidend boek. Het cd-boekje volstaat met een informatieve biografie, slechts twee bladzijden muziektoelichting en informatie over organist en orgel. Maar de noeste arbeid van Budding, ook met de bladmuziekuitgave van de sonates, gaat er ongetwijfeld voor zorgen dat de naam van Samuel de Lange jr. in de orgelwereld weer iets van zijn vroegere glans terugkrijgt.

Samuel de Lange jr. (1840-1911) – Complete Orgelwerken – Gerben Budding, Bätz-Witteorgel (1853) Grote Kerk Gorinchem (NL); LG Organ Classics (20150604-1/9); 9-cd; € 69,95; www.landgoedgerianna.nl