Kerk & religie

Gereformeerden achter lutherse consensus over rechtvaardiging

De Wereldwijde Gemeenschap van Gereformeerde Kerken (WCRC) wil zich aansluiten bij de luthers-rooms-katholieke overeenkomst over de rechtvaardiging in 1999. Een conceptverklaring hierover was geagendeerd door de Europese afdeling van de WCRC tijdens een vergadering in het Zwitserse Kappel.

Klaas van der Zwaag

4 March 2016 11:45Gewijzigd op 16 November 2020 01:55

Dr. D. Visser. beeld Peter Williams/WCC

De World Communion of Reformed Churches (Wereldgemeenschap van Gereformeerde Kerken) hield donderdag en vrijdag een consultatie van haar Europese leden (40 kerken in 29 landen). De WCRC kwam in 2010 tot stand als een fusie van twee belangrijke gereformeerde oecumenische kerkfamilies, de Reformed Ecumenical Council (Gereformeerde Oecumenische Raad, REC/GOR) en de World Alliance of Reformed Churches (Wereldbond van Hervormde en Gereformeerde Kerken, WARC). De WCRC telt momenteel 225 lidkerken met in totaal rond de 85 miljoen leden.

In Kappel stond onder meer de problematiek van migratie en vluchtelingen op het programma. Maar ook kwam een verklaring over de rechtvaardiging tot stand, een concéptverklaring, zo meldt staflid dr. D. Visser desgevraagd. „De verklaring ligt nu ter consultatie bij de Lutherse Wereldfederatie (LWF) en de Pauselijke Raad voor de Bevordering van de Christelijke Eenheid (PCPCU), de beide organisaties die in 1999 een verklaring over de rechtvaardiging ondertekenden. Verder moeten we onze lidkerken raadplegen over ons aansluiten bij deze consensus van 1999. De verklaring heeft wel iets van een definitieve tekst, maar is nog niet de definitieve. Het zal zeker tot het eind van het jaar duren voordat alles zijn beslag zal krijgen.”

Rechtvaardiging

In zowel protestantse als rooms-katholieke kring is de vorige eeuw steeds meer consensus gegroeid over de kwestie van de rechtvaardiging door het geloof, voor Luther dé kern van zijn theologie. Rechtvaardiging betekent, zo luidt de bereikte overeenstemming, niet alleen rechtvaardig verkláárd worden (forensisch, van buitenaf) (Reformatie) maar ook rechtvaardig gemáákt (de mens wordt werkelijk vernieuwd) (Rome).

Rome was beducht dat rechtvaardiging door het geloof alléén ten koste zou gaan van een geheiligd leven. Vandaar dat het geloof ‘aangevuld’ moest worden met de goede werken. Voor de Reformatie stond hier echter de grondslag van de zaligheid op het spel. Tegelijkertijd hield ze vast aan de diepe eenheid tussen rechtvaardiging en heiliging. Geloof drukt zich onmiskenbaar uit in goede werken.

De rooms-katholieke theoloog Hans Küng concludeerde in zijn proefschrift over de rechtvaardiging in 1957 dat er weer fundamentele overeenstemming is gegroeid tussen rooms-katholieken en protestanten op dit punt. God spreekt de zondaar vrij, maar daarmee ís ook de zondaar vrij en zíjn hem de zonden vergeven. Voor hem zijn rechtvaardiging en rechtvaardigmaking twee aspecten van één en dezelfde zaak.

Toenadering

In 1990 verscheen het rapport ”Towards a Common Understanding of the Church”, een gezamenlijk document van de WARC en de Rooms-Katholieke Kerk (RKK). Daarin wordt samen beleden dat de rechtvaardiging uit genade is, door het geloof. De rechtvaardiging uit genade is zonder enige verdienste van de gelovige, maar wordt ons in het Evangelie en door de kerk geschonken.

In 1999 kwam de ”Gemeenschappelijke Verklaring over de Leer van de Rechtvaardiging” tot stand, een gezamenlijk document van de RKK en de LWF. De kerken spreken uit: „alleen uit genade in het geloof in de heilsdaad van Christus, niet op grond van enige verdienste van onze kant worden wij door God aangenomen en ontvangen wij de Heilige Geest, die onze harten vernieuwt en ons in staat stelt en oproept tot goede werken.”

Aansluiting

In de concepttekst van de WCRC die vrijdag is vrijgegeven, wordt aangeknoopt bij deze verklaring. De WCRC stelt dat de rechtvaardiging door het geloof het hart van het Evangelie is. Expliciet wordt uitgesproken dat de rechtvaardiging het werk van de Drie-enige God is en dat deze verlossing alleen uit genade en door het geloof is te ontvangen. Zowel rechtvaardiging als heiliging vloeit voort uit de eenheid met Christus. De WCRC schaart zich achter de conclusie van lutheranen en rooms-katholieken in 1999 dat de verschillen in de zestiende eeuw op dit punt geen voldoende reden meer zijn om nog gescheiden op te trekken.

De verklaring van de WCRC lijkt in veel gevallen een kopie van de verklaring van 1999, herhaaldelijk passages daaruit citerend, maar op één punt schiet deze volgens haar tekort: de relatie tussen rechtvaardiging en gerechtigheid. Hier verwijst de WCRC expliciet naar de Belhar Confessie (1986) en de Accra Verklaring (2004), twee belijdenissen die zich sterk maken voor maatschappelijke gerechtigheid en de strijd tegen armoede, ongelijkheid en onderdrukking.

Hier spreekt duidelijk de traditie van de WARC die vanouds veel leden kende uit de Derde Wereld. Dr. Visser: „Voor de WCRC is het erg belangrijk om een duidelijk link te leggen tussen rechtvaardiging, heiliging en gehoorzaamheid aan Gods oproep om gerechtigheid te brengen in deze wereld.”

De verklaring van 1999 werd in 2006 geratificeerd door de methodisten. Wanneer de gereformeerden via de WCRC zich daarbij aansluiten wordt de consensus nu gedragen door vier wereldwijde gemeenschappen. Opvallend gegeven aan de vooravond van 2017 waarin 500 jaar Reformatie wordt herdacht.