Er ging vorig jaar februari een schok door de westerse wereld toen IS een video op sociale media zette. Dit keer niet van gruwelijke onthoofdingen, maar van een paar mannen met baarden die in een museum in Mosul in Noord-Irak bijna 3000 jaar oude Assyrische beelden van hun sokkel trekken en die vervolgens met mokers en boormachines te lijf gaan. „Allahoe akbar”, joelen ze. „Allah is groot.”

Op de internetvideo klinken citaten uit de Koran. Een van de islamisten zegt dat de oude Mesopotamiërs, Sumeriërs, Assyriërs en Babyloniers goden hebben aanbeden, en niet slechts één god hebben vereerd. „De profeet heeft bevolen ons te ontdoen van beelden en relikwieën, net zoals zijn metgezellen dat na hem deden toen ze landen veroverden.”

Afgoderij

De bibliotheek van Mosul ligt dan al in puin. Meer dan 10.000 boeken en 700 zeldzame manuscripten gaan in vlammen op. „Deze boeken bevorderen ontrouw en roepen op tot ongehoorzaamheid aan Allah. Dus moeten ze worden verbrand.”

Ook een slooppartij in de ruïnestad Nineveh, in de buurt van de stad Mosul, is op video vastgelegd. Aanhangers van Islamitische Staat breken met boren en sloophamers muren van duizenden jaren oud af. Ook worden standbeelden omgegooid en andere kunstschatten vernield.

Nineveh was lange tijd de hoofdstad van het Assyrische Rijk, dat bestond tussen ongeveer 2000 en 600 voor Christus. De ruïnes die er nu nog van over zijn worden gezien als een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen van Irak. Een IS-strijder legt in de video uit waarom de vernielingen juist daar plaatsvinden. „Eeuwenoude volkeren aanbaden hier standbeelden in plaats van God. Ze maakten zich schuldig aan afgoderij.”

Ook christelijke kloosters moeten het ontgelden. Aanhangers van IS gaan in augustus vorig jaar het vijfde-eeuwse Mar Elianklooster in de stad al-Quaryatayn met bulldozers te lijf. Gevangengenomen christenen worden naar een bolwerk in het noordwesten van Syrië afgevoerd. Eind 2014 maakt de islamitische terreurbeweging een van de oudste kloosters in Noord-Irak met de grond gelijk.

Palmyra, een historische stad die op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat, is sinds mei in handen van IS. Sinds die tijd zijn er al meerdere antieke heiligdommen verwoest, zoals de eeuwenoude Baal Shamintempel, de tempel van Bel en een triomfboog. De terreurgroep beschouwt dergelijke bouwwerken uit de oudheid als afgoderij, maar de beweging verdient ook flink met het smokkelen en verkopen van antiquiteiten.

Selfies

Op het eerste gezicht lijkt Islamitische Staat zich maar weinig om geschiedenis te bekommeren. Toch is dat slechts schijn. Het vernietigen van museumstukken, maar ook van christelijke kloosters en Romeinse triomfbogen, past naadloos is de manier waarop IS de geschiedenis graag ziet: als een islamitisch verleden, in een extreemsoennitische variant. De beeldenstormen moeten duidelijk maken dat alleen Allah god is en dat verder alle afbeeldingen verboden zijn.

Het gaat IS natuurlijk niet alleen om het vernietigen van afgoden, maar ook om het provoceren van het Westen. Niet voor niets is de beeldenstorm in Mosul uitgebreid op video vastgelegd. De selfies die IS-strijders maken tijdens gevechten en moordpartijen hebben dezelfde functie. De IS-propaganda kent de kracht van het beeld.

De beeldenstormers van IS zijn tot op zekere hoogte te vergelijken met de protestanten die in de zestiende eeuw de „afgodsbeelden” in rooms-katholieke kerken vernielden. De filosoof Bruno Latour onderscheidt vijf typen beeldenstormers, en volgens zijn indeling horen IS-strijders –net als protestanten– tot de categorie ”afgodenvernietigers”. Ze vervangen de beelden van hun tegenstanders door videobeelden van henzelf, de overwinnaars. Die maken duidelijk dat er met IS niet te spotten én te praten valt.

Lees ook

IS verpulvert eeuwenoud klooster in Noord-Irak, Reformatorisch Dagblad (21 januari 2016)