Het aantal bezoekers van de landelijke dag zit na een dipje weer in de lift, het aantal gemeenten en predikanten stijgt: voor het oog een teken dat DGK en GKN, twee kerken die zich hebben afgescheiden van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV), de wind in de rug hebben. En toch staan beide kerken in een klimaat van verwarring. „De roeping tot gereformeerde eenheid staat in 2016 tegenover de roeping van de moderne cultuur, die aan het verstand, de rede, voorrang geeft boven de openbaring”, aldus ds. H. W. van Egmond, emeritus predikant van de gkv in Ten Boer. Hij hield een lezing over de vraag ”Wat is gereformeerd?”.

Voor de bezoekers van de landelijke dag lijkt de vraag wat gereformeerd zijn inhoudt, al beantwoord. Uit volle borst zingen ze Gezang 119 mee: ”De kerk van alle tijden, kent slechts een vaste grond; ’t Is Christus die door lijden, Zijn volk aan Zich verbond.”

Hoewel de landelijke dag geen kerkelijke status heeft maar een particulier initiatief is, komen de aanwezigen hoofdzakelijk uit de GKV en twee daaruit voortgekomen groepen: De Gereformeerde Kerken hersteld (DGK) en de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN). Samen hebben tellen deze laatste twee kerken zo’n 25 gemeenten en afdelingen, variërend in grootte van enkele tientallen tot een paar honderd leden. Maar hun aantal groeit, evenals het aantal predikanten. Deels door ‘eigen kweek’, maar ook door predikanten die overkomen vanuit de GKV.

Toch zijn er spanningen. Het lukt DGK en GKN al tien jaar niet om op één lijn te komen. Een aantal gemeenten was zelfs het toonbeeld van ruzies en nieuwe scheuringen. Ds. Van Egmond: „We zijn individualisten geworden. We maken graag zelf uit wat gereformeerd is. De een neemt er de theologie bij, de ander een bijbelvertaling. Maar het risico is dat de gehoorzaamheid aan een kerkvergaderende Christus verdwijnt en het vertrouwen in een andere christelijke broeder of zuster verbleekt.”

Dat ondanks het recente verleden beide kerken vorige maand voor het eerst weer met elkaar in gesprek gingen, is volgens sprekers op de landelijke dag, een hoopvol teken. Kerken zoeken elkaar volgens ds. J. R. Visser, predikant van de gkn-gemeente Zwolle en omstreken, „om elkaar te helpen om in onze eigen tijd samen kerk van Christus te kunnen zijn.”

D. J. Bolt, redacteur van de website eeninwaarheid.info, haalt prof. dr. K. Schilder aan, die stelde dat het willen bijeenbrengen van alle gelovigen van alle tijden en plaatsen kenmerkend is voor het werk van Christus. „Schilder noemt het fout als we de kerk definiëren vanuit allerlei persoonlijke kenmerken en ervaringen.”

Toch blijven gevoeligheden op de landelijke dag voelbaar. Niet alleen gebruiken forumleden de middagpauze om eventuele plooien in de beantwoording van schriftelijk binnengekomen vragen glad te trekken. Ook in de lezingen tijdens het ochtendprogramma zijn accentverschillen. Ds. Van Egmond zet zich af tegen de gedachte dat de eenheid van gelovigen los staat van binding aan de kerk, een gedachte die volgens hem naar voren komt in de Open Brief van 1966, die de opmaat vormde naar een scheuring in de GKV. Als het gaat om het kerkvergaderend werk van Christus, zullen „werkelijk gereformeerde christenen”, zich volgens hem „onder leiding van Woord en Geest laten meevergaderen. Dat is de actuele eenheid waar ons Hoofd Zelf om heeft gebeden en geleden.”

Ds. Visser daarentegen waarschuwt tegen bovenschriftuurlijke binding. „Het is niet voor niets dat we als gereformeerde kerken altijd zo’n korte kerkorde hebben gehad. Dat komt ook op uit die belijdenis dat we elkaar niet onnodig binden en toch in hartelijke liefde en verbondenheid aan Christus en Zijn Woord samen kerk willen zijn.”

Kan een landelijke dag zoals zaterdag een vergelijkbare functie vervullen als 1892, toen de Christelijk Afgescheiden Kerken en de kerken uit de doleantie bijeen kwamen?, zo is een vraag aan het forum in de middag. Hoe graag aanwezigen DKG en GKN een zien worden, dat zit er niet in, zegt Bolt. „Deze dag is een particulier initiatief, geen kerkelijke vergadering.” Tegelijk ziet hij graag dat beide kerken „de sokken erin zetten.” Of er nu al kanselruil mogelijk moet zijn? „Dat kan pas als je een geworden bent of op korte termijn daar naartoe gaat.”

Ds. Van Egmond doet een appel op GKN en DGK om een te worden, omdat hij vreest dat het niet meer goed komt met de GKV. Eenwording van GKN en DGK zou volgens hem een signaal vormen richting „mensen die weg willen uit de GKV om niet de vluchtroute nemen richting de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland.”

Ds. E. Heres, DGK-predikant in Dalfsen, mediteert aan het begin van het middagprogramma over Psalm 133. „Daarin wordt het samenwonen van broeders en zusters vergeleken met olie die druipt op de hogepriester Aäron. Die zalving is een teken van de Heilige Geest. Daar is God Zelf werkzaam. Calvijn zegt: uit de ware dienst van God, vloeit de ware eensgezindheid voort.” Kerkelijke eenheid is vrucht van Christus’ werk, aldus de predikant. „Een geweldig geschenk, maar ook een kostbaar geschenk.”

Zie ook:

Geluid- en beeldopnamen van de landelijke dag (Kerkomroep, zie uitzendingen 13 februari)

Eerste gesprek tussen GKV-afsplitsingen DGK en GKN (Reformatorisch Dagblad, 6 februari 2016)

Ds. J. R. Visser zag geen andere mogelijkheid dan GKV verlaten (Reformatorisch Dagblad, 17 december 2015)

GKN en DGK gaan gesprekken aan (Reformatorisch Dagblad, 28 september 2015)

DGK zoekt toenadering tot GKN (Reformatorisch Dagblad, 27 februari 2015)