De strafmaatregelen over en weer zijn het gevolg van een escalerende ruzie over de raketlancering die Noord-Korea onlangs uitvoerde. Seoul, de Verenigde Staten en de internationale gemeenschap zien die lancering als een illegale test van rakettechnologie.

Donderdagavond passeerden de 280 Zuid-Koreaanse medewerkers van het bedrijvenpark de grens. Ze mochten helemaal niets meenemen omdat Noord-Korea al het materiaal en de eigendommen van de Zuid-Koreanen op het terrein in beslag heeft genomen.

Het is niet de eerste keer dat Kaesong werd ontruimd. In het voorjaar van 2013 gebeurde dat ook al. Toen was Noord-Korea kwaad vanwege de gezamenlijke militaire oefeningen die Zuid-Korea en de VS hielden. Ook de internationale sancties vanwege het atoomprogramma zetten Pyongyang aan om Kaesong toen te sluiten. Het bedrijvenpark bleef toen vijf maanden dicht en de Zuid-Koreaanse bedrijven leden er grote schade door. Noord-Korea leed uiteraard ook schade – het park is een belangrijke bron van buitenlandse deviezen. Ook ideologisch was het effect van de sluiting enigszins problematisch voor Noord-Korea: de ontslagen arbeiders die weer terug naar hun dorpen moesten, vertelden daar uitbundig over de weelde en welvaart die ze bij hun Zuid-Koreaanse bazen en collega’s zagen.

Kaesong, gelegen op zo’n 50 kilo­meter van de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul, ging in 2000 open als onderdeel van het “zonneschijnbeleid” van de toenmalige Zuid-Koreaanse president, Kim Dae Jung. Dat beleid ging ervan uit dat vreedzame toenadering en samen­werking uiteindelijk tot vrede en hereniging van de twee Korea’s zouden leiden. Sinds de Korea-oorlog in 1953 eindigde in een bestand, zijn de twee Korea’s nog altijd in staat van oorlog. In de zone waren tot voor kort zo’n 324 Zuid-Koreaanse bedrijven gevestigd die aan meer dan 50.000 Noord-Koreanen werk verschaften. Daarvan was driekwart vrouw. Tot aan de sluiting deze week, was het dagelijks een komen en gaan van arbeiders, waarbij de strenge controle van ID-kaarten voor veel oponthoud zorgde. Vanuit Zuid-Korea werden grondstoffen en machines aangevoerd, producten die werden gemaakt, gingen met vrachtwagens de grens over, richting Zuid-Korea.

Overigens geldt in de zone een andere tijd: die van de Noord-Koreanen, en die is bewust door de huidige leider Kim Jong Un een halfuur vooruitgezet om zich van die in het zuiden te onderscheiden. Bekend is dat alle salarissen van de Noord-Koreaanse werkers aan de overheid worden betaald, de arbeiders krijgen een schijntje van wat er werkelijk wordt verdiend: zo’n 160 dollar per maand. Pyongyang weet via Kaesong zo’n 90 miljoen dollar binnen te halen. Volgens de Zuid-Koreaanse regering zijn er harde bewijzen dat het regime van Kim Jong Un met het geld uit Kaesong zijn atoom­programma financiert.

Er is nóg een lucratieve bron van inkomsten voor het regime: Noord-Koreanen die in het buitenland werken. De schatting is dat er jaarlijks tussen de 1,2 en de 1,3 miljard dollar wordt verdiend aan de meer dan 50.000 arbeiders die in het buitenland werken als houthakker, textielwerker of bouwvakker in landen als Rusland en China, maar ook in Algerije, Angola, Cambodja, Ethiopië, Koeweit, Maleisië, Birma, Nigeria, Oman, Polen en Qatar.

Ook hier geldt dat het loon van de arbeiders wordt betaald aan het Noord-Koreaanse regime – de werkers krijgen daarvan zo’n 120 tot 150 dollar. Daarvoor moet dan wel keihard worden gewerkt. Zo hebben ze maandelijks slechts één à twee dagen vrij en werken ze doorgaans twintig uur per dag.

De Noord-Koreanen worden uiteraard in afzonderlijke groepen aan het werk gezet en streng bewaakt door Noord-Koreaanse bewakers. China kwam vorig jaar nog een deal met Pyongyang overeen waarbij 40.000 Noord-Koreaanse arbeiders in China aan de slag mochten. Hun inkomen was aanzienlijk lager dan dat van hun Chinese collega’s.

Moddergooien met wc-papier

Noord- en Zuid-Korea vechten hun conflict ook op andere fronten uit. Met luchtballonnen bijvoorbeeld. Vanuit het zuiden deden activisten (onder wie christenen) zoiets al. Noord-Korea doet dat op zijn beurt nu ook. Aan de ballonnen hangen flyers met op schrift gestelde scheld­kanonnades jegens de Zuid-Koreanen en beledigende cartoons. Wat er soms ook aan hangt: gebruikt toiletpapier.