De verklaring enkele dagen geleden van Saudi-Arabië dat het bereid was om grondtroepen te leveren voor de strijd tegen Islamitische Staat (IS) in Syrië wekte in het Midden-Oosten vooral verbazing. Op 25 maart 2015 begon Saudi-Arabië de operatie Beslissende Storm in Jemen. Het was een oorlog die indertijd door de Saudische minister van Defensie, prins Mohammed bin Salman, werd voorgesteld als een snelle blitzkrieg die vooral door luchtaanvallen moest worden beslist.

De sjiitische Huthirebellen hadden grote delen van Jemen, waaronder de hoofdstad Sanaa, veroverd en de Jemenitische regering was naar Riyad gevlucht. Inzet van de oorlog was het verdrijven van de Huthi’s en het herstellen van de legitieme regering in Jemen.

De oorlog bleek echter desastreus te verlopen en Saudi-Arabië zag zich genoodzaakt grondtroepen naar Jemen te sturen. Deze kwamen niet alleen uit de Arabische Golfstaten, maar ook uit Sudan en enkele landen in de Hoorn van Afrika. De oorlog in Jemen is voorlopig nog niet ten einde. Het lijkt daarom moeilijk voorstelbaar dat Saudi-Arabië een tweede front zou kunnen openen in Syrië.

In de tijd van de Osmanen werd Jemen wel „het kerkhof van de Turken” genoemd, en de Huthi’s hebben Saudi-Arabië al beloofd dat hun land ook een kerkhof zal worden voor Saudiërs.

Mensenrechtenorganisaties slaan ondertussen alarm over de humanitaire situatie in Jemen. De infrastructuur is grotendeels verwoest en zelfs ziekenhuizen en scholen werden door de Saudische militaire alliantie gebombardeerd. De Huthi’s plegen op hun beurt eveneens oorlogsmisdaden. De VN waarschuwden onlangs dat in de stad Taiz honderdduizenden Jemenieten worden bedreigd door hongersnood. De Huthi’s hebben deze stad omsingeld en hermetisch afgesloten.

De Saudische militaire coalitie wil, samen met milities die loyaal zijn gebleven aan de Jemenitische president Mansur Hadi, Jemen ‘bevrijden’. Het wordt echter steeds onduidelijker wat men zich hierbij moet voorstellen. Als eerste werd in augustus vorig jaar de stad Aden in zuidelijk Jemen bevrijd. Wat er daarna gebeurde, stemt echter niet tot optimisme. Aden verzonk in totale chaos en wetteloosheid. Daarbij waren hoofdrollen weggelegd voor al-Qaida en IS.

Vooral IS laat steeds nadrukkelijker van zich horen. Zo werd op 6 december vorig jaar Mohammed Saeed samen met zijn lijfwachten vermoord. Saeed was slechts enkele weken eerder tot gouverneur van Aden benoemd. Zijn opvolger Zubaida ontsnapte inmiddels ook al op het nippertje aan een zelfmoordaanslag. Op 28 januari voerde IS vrijwel gelijktijdig een aantal spectaculaire aanslagen uit vlak bij het presidentieel paleis in Aden. Hiermee werd door IS vooral de boodschap afgegeven dat men in Jemen nergens veilig is.

Tien maanden na het begin van de oorlog is de chaos in Jemen compleet. Het land is feitelijk bestuurloos geworden, en in dit machtsvacuüm gedijen vooral al-Qaida en IS. Omdat zowel al-Qaida als IS in Jemen tegen de Huthi’s vecht, worden ze niet of nauwelijks gebombardeerd door de Saudische alliantie. Dat geeft beide groeperingen nog meer bewegingsvrijheid.

Op 2 januari dit jaar werden er in het Saudische koninkrijk 47 gevangenen geëxecuteerd, onder wie 43 soennitische moslims die ervan werden beschuldigd lid te zijn van al-Qaida of IS. Deze beide organisaties gaven vervolgens video’s vrij waarin ze zwoeren dat ze het Saudische vorstenhuis zouden omverwerpen. ”De vijand van mijn vijand (de Huthi’s) is mijn vriend”, gaat dus voor Saudi-Arabië in Jemen duidelijk niet op.

In april vorig jaar veroverde al-Qaida de plaats Mukalla die de hoofdstad is van de Jemenitische provincie Hadramaut. Sindsdien wist al-Qaida steeds meer gebieden onder haar controle te brengen in haar streven naar een islamitisch emiraat in Jemen. IS verklaarde in november 2014 al dat Jemen een provincie was geworden van haar kalifaat.

Zowel al-Qaida als IS streeft in Jemen naar een door de sharia geregeerde islamitische staat, maar ze volgen verschillende strategieën.

IS wil een sektarische strijd uitlokken in Jemen, en voert daarom voortdurend bloedige aanslagen uit op Huthimoskeeën. Al-Qaida heeft daarentegen een meer geleidelijke benadering. Hij probeert een integraal onderdeel te worden van de Jemenitische tribale samenleving en door gezamenlijk met soennitische stammen tegen de Huthi’s te vechten nieuwe allianties te smeden. Het is dezelfde tactiek die ook Jabhat al-Nusra in Syrië met succes heeft toegepast. Dit maakt al-Qaida dan ook op termijn gevaarlijker dan IS.

In het door oorlog verscheurde Jemen zijn al-Qaida, IS en de door Iran gesteunde Huthi’s de belangrijkste spelers geworden. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze alle in het Westen hun vijand zien. Tevens delen ze een diepe haat tegen het Saudische koningshuis. Het einde van de oorlog in Jemen is voorlopig niet in zicht. De vraag is eerder of deze oorlog ook Saudi-Arabië zelf zal bereiken.