In het Amerika van die tijd was de heksenjacht tegen alles wat links was volop gaande, ingezet door de beruchte senator McCarthy, die achter elke boom een communist ontwaarde. Juliana’s te houden redevoeringen in de States, die de wereld onder de fascistische deken vandaan hadden gerukt, stonden in het teken van vrede. Ze had zelf net een oorlog achter de rug en het kanonnengebulder had haar trauma’s bezorgd. Dat alles bij elkaar had haar idealisme gerijpt en van haar een gedreven vrouw gemaakt die zich zou inzetten voor de wereldvrede.

Aan de vooravond van de reis naar Amerika had het behoorlijk gestormd op Soestdijk. Prins Bernhard had de redevoeringen gelezen die zijn vrouw zou houden en de inhoud ervan stond hem tegen. Hij was een overtuigd atlanticus en als de staatsrechtelijk verantwoordelijke minister van Buitenlandse Zaken, Stikker, niet zou schrappen in de toespraken van zijn vrouw, ging hij gewoon niet mee. Hij wilde niet afgaan voor zijn Bilderberg-vrienden: de groten der aarde die kort ervoor met elkaar afspraken hadden gemaakt.

Stikker zadelde zijn secretaris-generaal dr. H. N. Boon op met de klus een escalerende twist te sussen. Na veel heen en weer gepraat werden de toespraken bijgesteld en kon de prins mee.

Toch las het Nederlandse staatshoofd de Amerikanen voor hun eigen Congres flink de les. „Waar ik voor wil pleiten, zijn de belangen van de wereld als geheel. Indien Amerika niet alleen wenst te staan, denk ik dat het niet alleen zijn hulp aan anderen wil geven, maar dat het ook op hun steun rekent. Nederland kan die steun geven, maar alleen in de vorm van goodwill. (…) Het is niet het gevoel van de kleine tegenover de grote, noch dat van hem voor wie plannen worden gemaakt jegens hem die plannen maakt, maar het gevoel van vriendschap en verwantschap van de vrijen voor de vrijen voortgesproten uit die algemene en zeer diep gewortelde zin voor samenhang, de broederschap en de coëxistentie van de gehele mensheid.”

Hier stond iemand die woorden zei die regelrecht indruisten tegen het bewapeningsbeleid en de confrontatiepolitiek van de Amerikanen. Ook in andere redevoeringen tijdens de reis herhaalde Juliana haar woorden. Maar de Amerikanen hebben geen moment wakker van gelegen van de redes van Juliana, zegt Amerikakenner dr. Maarten van Rossem, historicus en buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht, op de hem bekende cynische manier. „Dat land was op dat moment heel ergens anders mee bezig.” De spanningen tussen Oost en West liepen hoog op vanwege de Korea-crisis. Bovendien was Amerika verwikkeld in de strijd voor de presidentsverkiezingen. Hooguit hebben de Amerikanen zich even verbaasd over de hoogdravende en ietwat mystieke boodschappen van de Nederlandse majesteit.

Amerikadeskundige, journalist en leraar Willem Post uit Den Haag stelde deze week in De Volkskrant dat de Amerikaanse presidentsvrouw Eleanor Roosevelt op religieus en politiek gebied invloed heeft gehad op Juliana. Met name tijdens de oorlogsjaren was Juliana, vanuit het Canadese Ottawa, te gast bij de Roosevelts. „Er groeide een diepe band tussen de beide vrouwen. Bezoekers troffen Eleanor en Juliana vaak mediterend onder de bomen aan. Hun zo persoonlijke christelijke geloof was sterk maatschappelijk gericht en wars van dogma’s”, schrijft Post. Eleanor reisde samen met Juliana door het Caraïbisch gebied en er was al een sterke relatie ontstaan tussen de Oranjes en de Roosevelts toen Juliana in 1952 aan haar bezoek aan de Verenigde Staten begon.

Post stelt dat het niet de gebedsgenezeres Greet Hofmans is die de kiem heeft gelegd voor Juliana’s pacifisme, maar veeleer de Roosevelts met hun opvattingen over vrijheid van godsdienst en levensovertuiging, de vrijheid van meningsuiting, vrijwaring van nood en gebrek en het vrij zijn van angst en vrees. Ook de Groningse hoogleraar Tamse vindt dat de invloed van Hofmans op Juliana veel geringer is dan haar wordt toegeschreven.

Thuis zou het met het pacifisme van de Koningin gedaan zijn. Nederland wilde een loyaal NAVO-lid zijn. In dat regeringsbeleid was geen plaats voor retoriek die hoorde bij de Derde Weg en het streven naar neutraliteit. Haar gehele verdere leven heeft Juliana zich dan wel gedistantieerd van een al te uitgesproken pacifisme, maar zij bleef een vurig pleitbezorgster van eenheid, zeker in Europa. Precies dertig jaar na haar optreden in Amerika kreeg Juliana in 1982 als eerste in Middelburg de Four Freedoms Award uitgereikt, de prijs die jaarlijks door de Roosevelt Foundation aan een persoon wordt gegeven die zich bijzonder heeft ingezet voor een of meer van de vier vrijheden. Koningin Beatrix zei in de aan haar moeder opgedragen kersttoespraak van 2003 dat deze vier vrijheden voor Juliana altijd een maatschappelijk en spiritueel richtsnoer zijn geweest.