Twee ton is er elk jaar nodig om de Joriskerk, het oudste en grootste rijksmonument in Amersfoort, open te houden. Een veel te hoog bedrag voor de Gereformeerde Bondsgemeente, die zondags gebruikmaakt van het gebouw.

Na de omvangrijke restauratie van de kerk in 2010 en 2011 –kosten: 1,5 miljoen euro– deed rees de klemmende vraag: Hoe blijft dit monument in de toekomst overeind, en daarmee tevens beschikbaar voor de zondagse erediensten? Annet van Goor (66), oud-voorzitter van het college van kerkrentmeesters in Amersfoort, beet zich erin vast. Voor haar een bijna logisch vervolg op haar intensieve bemoeienis met de restauratie.

Van monument naar rendement: dat is de slogan die Van Goor hanteert. „Tijdens de restauratie hebben we de facilitaire voorzieningen aangepast. Er is een keuken achter in de kerk gekomen en de garderobe en het aantal toiletten zijn uitgebreid. Dat was absoluut nodig als je de kerk wilt verhuren voor evenementen waar 800 bezoekers op afkomen.”

Helemaal top

Dat is echter nog maar het begin, benadrukt Van Goor. „We zijn goed gaan nadenken over de vraag: Wat willen we met de Joriskerk? Natuurlijk beschikbaar houden voor zondagse kerkdiensten. Maar doordeweeks? Het is een prachtig monument, in het hart van de stad, dat er sinds de restauratie weer helemaal top bijstaat. Het is niet alleen geschikt voor kerkelijke, maar ook voor culturele en maatschappelijke activiteiten.”

Zij realiseert zich dat dit een glibberig terrein is. „Je wilt niet elke activiteit in het gebouw, maar alleen bijeenkomsten die passen bij het karakter van de kerk. Daarom zijn we met de Joriswijkgemeente in gesprek gegaan. Zeventig dagen per jaar is het gebouw exclusief beschikbaar voor erediensten. Het betreft alle zondagen, feestdagen, bid- en dankdag, oudjaarsavond en nieuwjaarsmorgen. De wijkgemeente betaalt daar een vast bedrag voor, ongeveer 20.000 euro per jaar. Daarmee draagt zij haar steentje bij aan de 2 ton die jaarlijks nodig is om het gebouw te exploiteren. Ook is de wijkgemeente ermee akkoord gegaan dat de vorige koster, een betaalde werknemer in vaste dienst, is vervangen door vrijwilligers. Dit geldt voor zondags. Voor doordeweeks is er een betaalde beheerder aangesteld.”

Marktverkenning

Daarnaast is Van Goor op zoek gegaan naar nieuwe huurders. „Zoiets moet je niet lukraak doen. We zijn begonnen met een marktverkenning. De afgelopen twee jaar is het ons gelukt enkele grote bijeenkomsten naar de Joriskerk te halen, zoals de herdenking van de ramp met vlucht MH17 en de inmemoriamdienst voor de twee vriendinnen die in Panama zijn omgekomen. Door de kerk nadrukkelijk beschikbaar te stellen voor dergelijke bijeenkomsten, geven we het gebouw een plaats in het midden van de samenleving. Daar krijgen we waardering voor.”

Van Goor haalde ook de band met de gemeentelijke overheid aan. „We hebben een CDA-burgemeester, Bolsius, met hart voor de Joriskerk, maar hij zegt eerlijk: De gemeente draagt geen euro bij aan het onderhoud van het gebouw. We hebben echter wel een andere deal kunnen sluiten. De Joriskerk is ”huis van de gemeente” geworden: er mogen burgerlijke huwelijken worden gesloten. De Gerfkamer, een kleine, historische ruimte naast de kerk, is daar uitermate geschikt voor. Bruidsparen die ook een kerkdienst willen, kunnen zo doorlopen naar het koor van de kerk. En het mooie is dat ze bij ons niet duurder uit zijn dan op het stadhuis. Dit jaar staan er al zestien huwelijksbijeenkomsten op de agenda.”

The Passion

Er zijn veel, heel veel mogelijkheden om de kerk te verhuren, ontdekte Van Goor. Enthousiast: „We hebben niet alleen concerten, maar ook recepties, lunches, reünies en kunstexposities. De landelijke Veteranendag is in de Joriskerk gehouden, evenals de Nationale Orgeldag. We houden elk jaar de Jorislezing met sprekers als de theologe Jacobine Geel. Bedrijven zoals softwareproducent Baan laten hier hun relatieconcert geven en in combinatie met de VVV bieden we een dagje Amersfoort aan. Ook is de kerk bijna de hele zomer open voor bezichtiging. Dat levert zo’n 15.000 euro op. Dit jaar werken we mee aan een scholierenprogramma voorafgaand aan het openluchttoneelstuk The Passion op 24 maart. Ook bij de viering van 100 jaar Belgenmonument, met een symposium over het vluchtelingenvraagstuk, en tijdens de tweede Bachdag, in oktober, speelt de Joriskerk een belangrijke rol.”

Dit kan allemaal niet zonder vrijwilligers, benadrukt zij. „We hebben er zo’n zestig, die aanwezig zijn tijdens de openstelling van de kerk, koffieschenken tijdens concerten en allerlei hand- en spandiensten verlenen. Eén keer per jaar beleggen we een bedankbijeenkomst met een hapje, drankje en VVV-bon. Deze mensen zijn goud waard.”

Om de verhuurmachine geolied te laten draaien, is een professionele brochure over de Joriskerk beschikbaar en een website met alle prijzen erop. Ook wordt er nauw samengewerkt met de stichting Vrienden van de Sint-Joriskerk, die donateurs werft, en de Culturele Commissie Sint-Joriskerk, die concerten organiseert. „Je kunt het allemaal niet alleen; je hebt elkaar nodig. Het resultaat is dat we afgelopen jaar hebben afgesloten met slechts een klein tekort en dit jaar de volledige 2 ton verwachten binnen te halen.”

Wennen

Een beheerscommissie is verantwoordelijk voor het onderhoud, het beheer en de exploitatie van de kerk. Van Goor: „Daar zitten vertegenwoordigers uit de totale protestantse gemeente Amersfoort in. Ook iemand van de Joriswijkgemeente. Twijfelachtige aanvragen worden in deze commissie besproken. Er kan veel, maar soms wijzen we een aanvraag af, zoals een theatervoorstelling waarbij vrouwen elkaar met zwaarden te lijf zouden gaan.”

Van Goor constateert dat haar aanpak de belangstelling van anderen wekt. „Ik was in december op een symposium van de landelijke organisaties KKA en KKG, die zich bezighouden met financiële zaken en het beheer van kerkelijke goederen. Diverse mensen hebben gevraagd of ik mijn verhaal bij hen wilde komen vertellen. Onder andere uit Kampen, waar op dit moment discussie is over het afstoten van de Bovenkerk voor de zondagse erediensten. Ik ben ervan overtuigd dat er veel meer mogelijk is om de Bovenkerk te behouden. Het gaat om 80.000 euro per jaar. Dat moet lukken.”