Het ziet eruit als een slagveld. Grote keien en rommel zijn aangespoeld op de lange kust in het noorden van Lesbos, waar al maandenlang vluchtelingen aankomen. In de modderige weg richting het dorpje Skala zitten grote gaten, vol bruinig water.

Een paar kilometer verderop, in het gloednieuwe transitkamp van het International Rescue Committee (IRC), is de situatie niet veel beter. Wie het kamp een paar dagen eerder betrad, zag hagelwitte tenten, vandaag zijn de tenten ingestort, weggewaaid en bruin van het zand en de regen.

Niet alleen het IRC-kamp midden op de zogenaamde Dirt Road, de route waar veel bootvluchtelingen aankomen, is door de storm van de laatste dagen aangetast. Ook het transitkamp Lighthouse, direct aan de kust, heeft geleden. Terwijl vrijwilligers rondlopen met kruiwagens en koppen soep voor de net aangekomen vluchtelingen, vertelt manager Steve Cuss dat zijn team nog steeds op zoek is naar de beste manier om de winter op Lesbos droog en warm door te komen.

Het Lighthouse is, naast het grote IRC-kamp en het iets kleinere kamp bij Skala, een van de drie kampen langs de Dirt Road waar vluchtelingen na hun komst op het eiland naartoe gebracht worden. Hier kunnen ze zich opwarmen en wat eten voor ze per bus doorreizen naar registratiekamp Moria, 70 kilometer verderop. Steve: „De laatsten weken zijn we druk bezig het kamp klaar te maken voor de winter. Dat doen we door in de tenten kacheltjes te plaatsen en ze winddicht te maken, het kampvuur te overdekken en een grote voorraad droge kleren aan te leggen. Je wilt hier niemand laten doodvriezen.”

Kleurplaten

Net als bij aankomst is ook het vertrek een van die momenten waarop vluchtelingen in de kou kunnen komen te staan. Na een succesvolle registratie volgt het wachten op de ferry naar Athene. Op een paar honderd meter van de haven vangt de Griekse Hannah Gaganis vluchtelingen op tijdens het wachten op deze boot.

Ook nu druppelt rond een uur of drie een grote groep Syriërs het sobere gebouwtje binnen. De oudste man, de pater familias van achter in de zeventig, duikt uitgeput op een matras in de hoek, waar hij acuut in slaap valt. De vrouwen frissen zich wat op in de geïmproviseerde badkamer, een stel jonge mannen knielt tussen de spelende kinderen neer voor het middaggebed en twee Duitse vrijwilligers onderhouden de kleinste kinderen met kleurplaten en leesboekjes.

Terwijl de Amerikaanse Ruthie de familie in het Arabisch te woord staat, legt ze uit dat haar vriendin Hannah dit project is gestart om als christen heel praktisch iets voor mensen in nood te betekenen. „In de zomer liepen de wachtende vluchtelingen in de haven. In de winter zien we gezinnen wegschuilen onder luifels of zich ophopen op een plekje uit de wind. De laatste uren op dit eiland zijn vaak niet de prettigste. Hannah heeft dit gebouwtje gehuurd om haar kerk hier in Mytilini ook betrokken te laten zijn bij het vluchtelingenprobleem en tegelijk dus hulp te bieden, zodat vooral vrouwen en kinderen niet urenlang in de kou hoeven te staan.”

Met succes: sinds de opening twee weken geleden zijn hier elke dag vluchtelingen langs geweest. Een klein project met een grote impact, volgens Ruthie. „De ”thank you, thank you” en de hartelijke glimlach die we krijgen, maken dit een heel mooi winterproject. Of we in de zomer ook doorgaan, weten we nog niet. Eerst maar even de wintermaanden doorkomen.”

Dit is het slot van een drieluik over de winter op het eiland Lesbos.

Het gevaar voor vluchtelingen

Voor bootvluchtelingen is de oversteek van Turkije naar Griekenland nu veel gevaarlijker dan in de zomer. „Het grootste gevaar is onderkoeling”, vertelt Marit van der Haer, basisarts en hulpverlener voor de stichting Bootvluchteling. „Wie op een winderige zee in een koude, natte boot zit, loopt grote kans dat hij onderkoeld raakt.”

Van der Haer en haar team letten daarom goed op of ze onderkoeling waarnemen. „Het gevaarlijke is dat je het niet direct hoeft te merken. Het gaat sluipend. Ze rillen en zijn aanspreekbaar, maar kunnen ook stil en suffig zijn. Kinderen en ouderen lopen het grootste risico.”

Is een vluchteling onderkoeld, dan is het zaak zo snel mogelijk de natte kleren van het lijf te halen. „Anders gaat het onderkoelingsproces gewoon net zo hard door, het lichaam reageert alsof het nog in het water ligt.”

Andere gevaren deze winter? „Verdrinking. De zee is wilder en dus gevaarlijker. Daardoor neemt het gevaar toe.”