Het rijksmuseum deed zeven maanden de deuren op slot om de tentoonstelling over de klassieke wereld een nieuwe vorm te geven.

In een museum over de oudheid is het niet logisch om allerlei nieuwe schatten te verwachten. Maar een nieuwe opstelling of belichting kan de schatten uit de oudheid wel veel dichterbij brengen. Dat is het RMO met deze verbouwing duidelijk gelukt.

Ruurd Halbertsma, conservator van de collectie klassieke wereld, beschrijft het verbouwproces als een zoektocht naar ”rithmos”. „Dat is een term die Aristoteles gebruikte om schoonheid aan 
te duiden. Het is iets anders dan perfectie, het is geraakt worden door een beeld. Alsof er van­binnen iets aan het trillen gebracht wordt.”

Nieuwsgierig

In de eerste zaal van de tentoonstelling, met als titel ”Griekenland absorbeert”, gebeurt dat inderdaad. De vazen, beelden en schalen die duizenden jaren de tand des tijds doorstonden, staan in een cirkel opgesteld.

Het allesomvattende blauw roept het water van de Middellandse Zee in herinnering. Over die zee voeren schepen af en aan, wat in de ronde zaal mooi wordt weergegeven in een video die op de vloer wordt geprojecteerd.

De Grieken waren nieuwsgierig bij elke nieuwe scheepslading uit Egypte, Iran, Assyrië of Babylon. Ze namen de bloemrijke en godsdienstige motieven uit het Midden-Oosten en Egypte over op hun eigen vazen, potten en pannen.

Nadat de Grieken tussen 490 en 479 voor Christus het machtige Perzenrijk overwonnen, bepaalden zij voortaan zelf wat mooi was. Het Atheense aardewerk werd wereldberoemd en is op verschillende plaatsen terug­gevonden.

In de tweede zaal, ”Griekenland inspireert”, staat deze leidende rol van het eilandenrijk centraal. Vitrines vol glanzend opgepoetste vazen, allemaal zwart met terra­cottakleurige afbeeldingen van Achilles, Dionysus, Apollo en Arthemis, zover het oog reikt.

Het middengedeelte van de zaal is spannender, waar de perfect gebeeldhouwde Pan met zijn fluit en staf de aandacht opeist. Alles is perfect aan deze man. Ook staat daar een naakte Aphrodite, die helaas ergens in de afgelopen twintig eeuwen haar armen en hoofd kwijtraakte.

In het achterste deel van de zaal zijn bijzondere voorbeelden te zien van Griekse invloeden in het Midden-Oosten. Boeddha’s met Griekse gewaden en oosterse godenbeelden met gezichten van Griekse goden.

Doordat er in de beide zalen over Griekenland geen daglicht binnenvalt, staan de archeologische vondsten letterlijk in de schijnwerpers. Dit geeft een scherp beeld, maar tegelijk voelt het wat opgesloten en ver van de werkelijkheid.

Aan de overkant van het trappen­huis mag wel zonlicht komen. Daar zijn de Romeinen de baas. Hun beelden zijn minder geperfectioneerd, realistischer.

Een maquette van een van de huizen van Pompeï brengt het leven van toen dichterbij. De eenvoudige grafstenen van christenen –vaak gemarkeerd met het Pax Christi-teken– vertellen hoe de samenleving was ingedeeld.

Zegelring

Wat bezoekers niet mogen missen, is de tijdelijke tentoonstelling over gesneden stenen uit de oudheid. Na de bleke, marmeren beelden stralen hier het goud, sardonyx, amethist en chalcedon. Deze stenen, vaak niet groter dan een vingerafdruk, droegen mensen op hun zegelring, als speld om hun gewaad te plooien of zelfs als versiering op hun sandalen.

De beeltenissen van goden en keizers zijn kunstwerken. Fotograaf Stephen Sack fotografeerde de stenen zo dat het mogelijk is om de beeltenissen in een sterke vergroting te zien. Een bezoek aan deze ruimte is een waardige afsluiting van een korte reis door de klassieke wereld.