Laten we oppassen voor „al te grote juichverhalen” over de opverende economie, waarschuwt dr. Rob Bijl, adjunct-directeur van het SCP en een van de opstellers van het rapport ”De sociale staat van Nederland 2015”. Eens per twee jaar legt het bureau de Nederlanders onder de loep.

Het aandeel kwetsbare burgers in Nederland steeg van 22 procent in 2008 tot 27 procent in 2013. Vaak gaat het dan om werklozen in achterstandswijken, niet-westerse allochtonen en eenoudergezinnen.

Dreigt er een tweedeling in de samenleving?

Bijl: „Ik ben gematigd optimistisch over de staat van Nederland, maar maak me ook zorgen over een grote groep burgers. De economie lijkt op te krabbelen, maar de werkloosheid is nog altijd hoog. Veel kwetsbaren hebben te maken met een optelsom van ongunstige zaken. Denk aan werkloze chronisch zieken in een achterstandswijk, of aan eenoudergezinnen.”

Is het zorgelijk dat het aantal mensen dat aanklopt bij de voedselbank de afgelopen jaren steeg tot zo’n 94.000 in 2014?

„Ja. We praten over een groep ter grootte van een middelgrote stad. Het aantal gebruikers van voedselbanken blijft stijgen. We weten niet wie die mensen precies zijn. Hebben ze geen familie en vrienden op wie ze kunnen terugvallen? Blijkbaar hebben ze geen vangnet in hun omgeving en is de voedselbank voor die mensen een laatste redmiddel.”

Het aantal echtscheidingen stijgt. Inmiddels strandt 38 procent 
van de huwelijken, tegen 32 
procent in 2003. Hoe verklaart 
u die toename?

„Het is lastig daar een verklaring voor te geven. Ik vermoed dat mensen kritischer zijn op hun relatie. Als het moeilijker gaat, gaan ze sneller elders kijken. Ik denk dat Nederlanders minder goed om kunnen gaan met dalen in het leven. Ze zijn ongeduldiger en leggen zich minder neer bij het feit dat het ook weleens tegenzit. Ik wil daar echter geen moreel oordeel over vellen.

Feit is dat een echtscheiding altijd veel ellende geeft, ook voor kinderen. Ik wil niet beweren 
dat mensen lichtvaardig van de ene naar de andere partner hoppen. Dat is een te goedkope conclusie.”

Het rapport stelt dat 97 procent van de Nederlanders toegang heeft tot internet. Met name sommige lager opgeleide senioren hebben moeite met de digitalisering. Komen ze buitenspel te staan?

Bijl: „Dat is onze zorg. Digitalisering biedt veel gemak, maar de overheid mag mensen die op dit gebied minder vaardig zijn, niet in de kou laten staan. Daarom moeten ouderen de mogelijkheid hebben een formulier van bijvoorbeeld de gemeente op papier in te vullen. Dat zal zo’n gemeente wat kosten, maar dat moet dan maar.”

Zorg

De tevredenheid met het leven is in Nederland in het algemeen groot, constateert het Sociaal en Cultureel Planbureau. Gemiddeld geven Nederlanders er het rapportcijfer 7,8 aan.

Opvallend is echter de „relatief grote zorg” in Nederland over de toekomst. De verwachting is dat de volgende generatie het moeilijker krijgt.

Hoe verklaart u de zorgen?

Bijl: „Mensen vrezen dat de grondstoffen op aarde uitgeput raken. Ze denken dat het niet nog eens vijftig jaar vol te houden is om ongebreideld door te consumeren, zonder rekening te houden met het milieu.

Wel is er een groep die zich niet zo drukt maakt. Die mensen denken: de technologie vindt wel een oplossing voor bijvoorbeeld de opwarming van de aarde.”

De recente terreuraanslagen van Parijs versterken de somberheid van de Nederlanders?

„Daar ga ik van uit. Enerzijds voelen mensen zich veiliger als het gaat om gewone criminaliteit, zoals straatovervallen. De misdaad is afgenomen. Anderzijds is er toenemende zorg over dreiging van terreur van Islamitische Staat. Je kunt kennelijk niet meer onbevangen in een station lopen. Daarom hangt er een soort sombere schaduw over de samenleving.”