Had in 2004 nog 24 procent van de Nederlanders veel vertrouwen in kerken en religieuze organisaties, nu is dat 13 procent. Burgers hebben meer vertrouwen in bijvoorbeeld de rechtspraak (40 procent) of het bedrijfsleven (35 procent).

Dr. Rob Bijl, adjunct-directeur van het SCP en een van de rapportopstellers, denkt dat het verminderde vertrouwen in de kerk te maken heeft met misbruikschandalen in de Rooms-Katholieke kerk. „Het is funest voor de kerk als er allerlei verhalen over kindermisbruik in de openbaarheid komen”, zegt hij desgevraagd.

Ook dr. G. J. N. de Korte, bisschop van het bisdom Groningen-Leeuwarden, denkt dat de affaires rond seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk hebben geleid tot een dalend vertrouwen in kerken. Toch heeft De Korte wel zijn vragen bij het SCP-onderzoek. „Met de misbruikaffaires kwam de Rooms-Katholieke Kerk negatief in het nieuws, maar anderzijds kwam onze kerk vanwege de populariteit van paus Franciscus juist positief in beeld. Dus ik denk dat het seksueel misbruik zeker niet de enige verklaring is voor het afnemende vertrouwen in kerken”, aldus De Korte vrijdagmorgen.

Dat burgers minder vertrouwen hebben in kerken heeft eveneens te maken met het feit dat het „moslimgeweld ook de kerken raakt”, vermoedt hij. „Godsdienst in brede zin wordt aan geweld gekoppeld. Seculieren redeneren: „Was er überhaupt maar geen godsdienst, christenen zijn niet vrij van geweld of zijn dat niet geweest.” Tekenend is het recente optreden van de Belgische schrijver Dimitri Verhulst in tv-programma Pauw. Verhulst stelt in zijn boek ”Bloedboek”, over de eerste vijf Bijbelboeken, dat de Bijbelse God fascistisch is en geweld toestaat. De redenering van veel Nederlanders is, kort door de bocht gezegd: religie is geweld.”

Het is „lastig” voor kerken vertrouwen terug te winnen. „Kerken hebben een communicatieprobleem. Door de voortschrijdende secularisatie weten veel mensen niet wat kerken doen. Veel niet-gelovigen hebben een negatief beeld van de kerk: „Je moet van alles, je mag niks.” Kerkelijke communicatiespecialisten zouden vooral het heilzame, diaconale werk van de kerk voor de samenleving meer voor het voetlicht moeten brengen. Duizenden kerkelijke vrijwilligers, uit parochies en kerkelijke gemeenten, helpen voedsel- en kledingbanken en bezoeken armen, ouderen en hulpbehoevenden.”

Het dalende vertrouwen in kerken heeft zeker ook te maken met het feit dat de kerk „steeds meer uit beeld” raakt, aldus scriba dr. A. J. Plaisier van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). „Het is niet meteen zo dat mensen persoonlijk ernstig teleurgesteld zijn in de kerk, maar voor velen is de kerk een tamelijk anoniem gezelschap.”

De cijfers moeten voor de kerk „een stimulans zijn te leven volgens de eigen bronnen en geloofwaardig kerk te zijn”, tekent Plaisier aan. „Ik heb niet zo veel op met allerlei pr-activiteiten. Kerken moeten zichzelf vooral de vraag stellen: hoe geloofwaardig gaan we onderling met elkaar om? Ben je voor elkaar een broeder en zuster als theologische standpunten verschillen of karakters botsen? Helpen kerkmensen kwetsbaren, zoals vluchtelingen?”