Kwestie ”Wie is het lek?” kent lange aanloop
DEN HAAG. Dat iemand uit de ”commissie stiekem” heeft gelekt én voor dit ambtsmisdrijf waarschijnlijk vervolgd gaat worden, is aan het Binnenhof een unicum. ’t Is ook een ingewikkelde kwestie. Een chronologisch overzicht.
30-10-2013
Alle narigheid begint ruim twee jaar geleden. In een uitzending van Nieuwsuur zegt minister Plasterk van Binnenlandse Zaken dat de Amerikanen in Nederland 1,8 miljoen belgegevens hebben onderschept. Hoewel het hoofd van de AIVD hem had ontraden naar Hilversum af te reizen („We hebben niets te melden, we weten niet exact hoe het zit”), deed Plasterk zijn mededeling aan het Nederlandse volk toch. Klaarblijkelijk om Nederlandse burgers, die door allerlei onthullingen van Eward Snowden in verwarring waren geraakt, gerust te stellen. Uw telefoonverkeer zomaar en onbeperkt afluisteren? „Nee, dat doen ónze diensten niet.”
04-02-2014
Oef, foutje! Vandaag blijkt dat Plasterk drie maanden geleden een flinke blunder beging. In een brief aan de Tweede Kamer moet de minister toegeven dat het niet de Amerikanen waren die de 1,8 miljoen belgegevens van Nederlandse burgers onderschepten, maar wel degelijk de Nederlandse inlichtingendiensten AIVD en MIVD.
De oppositiepartijen staan op hun achterste benen. Plasterk heeft het volk verkeerd voorgelicht en de Kamer fout geïnformeerd, in principe een politieke doodzonde.
12-02-2014
Als de Tweede Kamer over de kwestie debatteert, loopt de spanning aan het Binnenhof op. De oppositiepartijen drijven Plasterk in het nauw en dienen uiteindelijk een motie van wantrouwen tegen hem in.
Dat leidt bij met name PvdA-leider Samsom zichtbaar tot grote woede en frustratie. Zijn verwijt aan oppositieleiders als Buma (CDA) en Pechtold (D66) –een verwijt dat hij ook uitspreekt in het tv-programma Pauw & Witteman–: jullie zijn onlangs wél geïnformeerd over de blunder van mijn partijgenoot Plasterk, namelijk in de zogeheten ”commissie stiekem”. Jullie motie van wantrouwen is dus hypocriet.
14-02-2014
In een interview met NRC Handelsblad sluit VVD-fractieleider Zijlstra zich met zoveel woorden bij de lezing van Samsom aan. De ”commissie stiekem”, waarin alle fractievoorzitters zitten, is volgens hem „mogelijk” wel geïnformeerd.
18-02-2014
Wederom een cruciale dag. Vandaag publiceert NRC Handelsblad een reconstructie van de gang van zaken. Wat opzien baart, is dat de krant verschillende feiten blijkt te kennen uit bijeenkomsten van de commissie stiekem op 12 december 2013 en 4 februari 2014. Bijvoorbeeld dat minister Hennis van Defensie en het hoofd van de MIVD wel degelijk meldden dat Nederland zelf de 1,8 miljoen belgegevens verzamelde. Plasterk wilde dit ook gebruiken in het voor hem zo pijnlijk verlopen Kamerdebat, maar kreeg daarvoor, aldus de NRC, geen toestemming van de commissie stiekem.
De verwarring aan het Binnenhof wordt steeds groter. Heeft de NRC gelijk? Nee, zegt de oppositie, want áls we geïnformeerd zijn, dan is dat alleen zeer terloops en waarschijnlijk opzettelijk tussen neus en lippen door gebeurd, zodat het kabinet formeel gelijk heeft dat het ons op de hoogte heeft gesteld, maar inhoudelijk niet.
Na een vergadering van de commissie stiekem zelf komt de voorzitter van de commissie, VVD-fractieleider Zijlstra, met een zeer korte verklaring: „De commissie acht zich niet geïnformeerd.”
13-03-2014
Door de publicatie van de NRC is het accent in de hele affaire verschoven van de vraag: „Informeerde Plasterk de commissie stiekem nu wel of niet?” naar de vraag: „Welke politicus lekte hoogst geheime informatie naar een krant?”
Vandaag besluit de commissie stiekem aangifte te doen „wegens het schenden van de geheimhoudingsplicht.” De persoon die de aangifte doet, is Zijlstra, omdat hij nu eenmaal voorzitter is. Dát er aangifte wordt gedaan, houdt de commissie geheim.
10-11-2015
Anderhalf jaar later krijgt dít muisje nog weer een staartje. De Telegraaf onthult dat er een onderzoek door de rijksrecherche is gestart. PvdA-leider Samsom weerspreekt in het openbaar dat hij de belangrijkste verdachte zou zijn. „Ik heb niet gelekt.”
11-11-2015
Uit een persbericht van het OM blijkt dat in het onderzoek van de rijksrecherche één of meer Kamerleden in beeld zijn als mogelijke lekken. En omdat het OM, volgens artikel 119 van de Grondwet, niet bevoegd is parlementariërs wegens een ambtsmisdrijf te vervolgen, draagt zij het dossier verder over aan het presidium van de Tweede Kamer.
12-11-2015
Kamervoorzitter Van Miltenburg maakt rond het middaguur bekend dat de Kamer de handschoen oppakt en een onderzoekscommissie zal gaan instellen. ’s Avonds laat stuurt het presidium een brief naar de Kamer waarin zij meer gedetailleerd uiteenzet hoe de onderzoekscommissie samengesteld zal gaan worden (zie ”Onderzoek snel opgestart”).
Onderzoek snel opgestart
De commissie die onderzoek gaat doen naar het lek uit de ”commissie stiekem”, moet nagaan of er „genoegzame gronden voor vervolging” bestaan. Ze moet alle informatie opsporen die tot opheldering leiden, schrijft het presidium, het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer, aan de Kamer. De Kamer bepaalt vervolgens (uiterlijk op 3 februari 2016) of ze de procureur-generaal bij de Hoge Raad opdracht verleent om tot vervolging over te gaan.
In de brief verzoekt het presidium diverse partijen voor dinsdag een fractielid voor de commissie af te vaardigen, „liefst iemand met een juridische achtergrond.”
Overigens heeft het OM, zo meldt de NOS, geen direct bewijs gevonden dat één of enkele fractievoorzitters hebben gelekt. Er zouden alleen aanwijzingen gevonden zijn. Zo zou wel bekend zijn wélke politicus destijds gebeld heeft met de desbetreffende NRC-journalist, maar niet wát er inhoudelijk tussen hen beiden gewisseld is.
