Hoog torent de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk boven de stad uit. Dat ”Onze-Lieve-Vrouwe” –Maria– dateert nog uit de tijd voor 1637. In dat jaar kwam het gotische bedehuis definitief in handen van de protestanten. Nog altijd komt de protestantse gemeente Breda, eigenaar van de kerk, er ’s zomers en op „kerkelijke hoogtijdagen” samen. De rest van het jaar maakt ze gebruik van haar andere kerkgebouwen.

„Van welke kant je Breda ook binnenkomt, altijd zie je de prachtige toren van de Grote Kerk”, zegt Willem van der Vis. „Voor veel Bredanaars voelt dat als thuiskomen.”

Van der Vis is directeur van de Stichting Grote Kerk. „Al meer dan twintig jaar”, vertelt hij in de ruim bemeten kapittelzaal, te bereiken via een trap. „Dit werk verveelt niet. Uitdagingen te over.” Aan de wand van de zaal een bord met de namen van de raad van advies van de stichting. Het vermeldt onder andere die van commissaris van de Koning prof. dr. W. B. H. J. van de Donk, oud-voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

Topmonument

De Stichting Grote Kerk is verantwoordelijk voor het beheer en het onderhoud van het godshuis, dat behalve rijksmonument een van de vier „topmonumenten” van Brabant is – naast de Sint-Jan in ’s-Hertogenbosch, het Markiezenhof in Bergen op Zoom en kasteel Heeswijk in Heeswijk-Dinther. Dat brengt de nodige zorgen met zich mee, zegt Van der Vis, al spreekt hij liever van „uitdagingen.” Wrange orgelklanken dringen de ruimte binnen, een organist probeert de 53 stemmen tellende Flentrop onder de knie te krijgen.

Tussen 1995 en 1998 onderging de Grote Kerk een ingrijpende restauratie. „Maar ook in die tijd was er al te weinig budget. Elf miljoen euro hadden we tot onze beschikking, maar dat had beter 30 miljoen kunnen zijn. Na de restauratie was het gebouw wind- en waterdicht. Maar af was het werk niet.”

Met als gevolg dat groot onderhoud nu opnieuw hard nodig is. „De witte kalksteen waarmee de kerk is gebouwd, gaat tachtig tot honderd jaar mee. Tijdens de laatste restauratie is een deel van wat toen kapot was vervangen. Maar de slijtage van de rest ging wel verder. Voor de leien op het dak geldt hetzelfde.”

Langs een andere trap gaat het het dak op. Van der Vis laat zien wat hij bedoelt. „Dit ornament is destijds vervangen. Maar dat stuk steen: voel maar, het is poreus geworden, het breekt af. We móéten hier dus wel mee aan de gang.”

Noodklok

Vorig jaar luidde de stichting, samen met een aantal andere grote stadskerken, de noodklok bij het Rijk in verband met het uitblijven van de zogenoemde Brimsubsidie. Met succes: vanaf 2016 ontvangt ze 160.000 euro per jaar, tot 2022. „De provincie, gemeente en stichting verdubbelen dat bedrag. Maar jaarlijks hebben we 500.000 euro nodig. Door middel van acties –mensen kunnen een lei kopen, bijvoorbeeld– en verhuur proberen we de andere 180.000 euro per jaar bijeen te brengen.”

Draagt het koningshuis zelf nog bij, gelet op de historie van het kerkgebouw? „Daar ga ik niet van uit, gezien het grote aantal koninklijke panden dat ook onderhouden moet worden. Anderzijds, het zou triest zijn als deze kerk in verval raakte. Het gaat toch om dé Nassaukerk van Nederland.”

www.grotekerkbreda.nl/

Grootvader 
Van Gogh was hier predikant

Een van de predikanten die aan de Grote Kerk van Breda verbonden zijn geweest, is Vincent van Gogh, grootvader van kunstschilder Vincent van Gogh. Achter in de kerk hangt een afbeelding van hem. Van 1822 tot zijn emeritaat in 1853 diende ds. Van Gogh de gemeente in rooms-katholiek Brabant. Hij was nauw betrokken bij de ”Maatschappij tot bevordering van Welstand, voornamelijk onder landlieden”, die de positie van protestanten in Noord-Brabant en zuidelijk Gelderland beoogde te verbeteren.

De kerk telt tal van grafmonumenten en -zerken. Buitengewoon fraai is het grafmonument voor Engelbrecht II van Nassau. „Wat mij betreft”, zegt directeur Willem van der Vis van de Stichting Grote Kerk, „is dit vergelijkbaar met het graf van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk in Delft.”

Lees meer in Digibron

Prinselijke praal in een oecumenische kerk : Grafmonumenten in Breda’s Grote Kerk getuigen van roem en vergankelijkheid

(Reformatorisch Dagblad, 15-03-2001)

Ontzag voor het Nassaumausoleum : Koningin Beatrix woont officiële opening Grote Kerk in Breda bij (Reformatorisch Dagblad, 09-04-1998)

Monnikenwerk in kerk der Nassaus : Restauratie Grote of Onze Lieve Vrouwekerk in Breda kost meer dan 20 miljoen gulden (Reformatorisch Dagblad, 07-06-1996)

Grote Kerk Breda moet glans terugkrijgen (Reformatorisch Dagblad, 10-09-1992)