”Familie van nu” heet het tienpuntenplan van D66 om het gezinsbeleid te moderniseren –vooral in juridische zin. Het plan volgt op een inventarisatie van waar mensen tegenaan zeggen te lopen, zegt Kamerlid Bergkamp.

„Mensen zijn soms tien jaar bij elkaar, en hebben een samen­levingscontract. Als er dan een kind wordt geboren, kan het emotioneel belastend zijn dat je vriend eerst het kind moet erkennen, en vervolgens nog apart het ouderlijk gezag moet aanvragen. „Zo voelt het alsof ik een bastaard op de wereld heb gezet”, hoorde ik van een moeder.”

Maar dat is toch het gevolg van een niet-officiële relatie? Als je trouwt of een geregistreerd partnerschap aangaat, is het opgelost.

„Er zijn 300.000 stellen met een samenlevingscontract. Zij beschouwen hun relatie als gelijk aan een huwelijk. Ik vind dat het de keuze van mensen zelf is hoe zij hun relatie willen registreren. Nu trouwen mensen soms noodgedwongen, om van de juridische problemen af te zijn. Er zijn er ook die daar moeite mee hebben, en alles minutieus bij de notaris regelen. Maar vaker nog wordt er te weinig geregeld. Als een relatie dan stukloopt, heeft de vader of meemoeder (de niet-biologische moeder in een lesbische relatie, red.) geen poot om op te staan.”

D66 wil het huwelijk gelijkschakelen met een samenlevingscontract?

„Wel wat betreft de belangrijkste juridische regels, zoals het gezamenlijke eigendom. Bij een samenlevingscontract zal een vader of meemoeder wel altijd een kind moeten blijven erkennen. Maar dat willen we gemakkelijker maken, door aan erkenning ook meteen het ouderlijk gezag te koppelen.”

Waarom zegt u niet: We stoppen als overheid met huwelijkssluitingen, en registreren alleen relaties – hoe mensen die zelf ook definiëren?

„Nee, het gaat om keuzevrijheid. Door meer juridische mogelijkheden wordt het misschien wat ingewikkelder, maar zo zit onze samenleving inmiddels in elkaar. Bijna de helft van de kinderen wordt niet meer binnen een huwelijk geboren. Toch heeft het huwelijk voor veel mensen nog een belangrijke gevoelswaarde. Dat gaan we echt niet verbieden.”

In de nieuwe D66-plannen staat dat u het ouderlijk gezag ook aan meer dan twee ouders wilt kunnen toekennen. Wordt het ouderschap dan geen juridisch rommeltje?

„Mensen die voor meerouderschap kiezen, denken daar vaak goed over na. Als dat een bewuste keuze is, vinden wij dat een kind meer dan twee ouders moet kunnen hebben. We beseffen dat daar haken en ogen aan zitten. We vragen daarom de staatscommissie herijking ouderschap die momenteel aan de slag is, met verstandige voorstellen te komen.”

U wilt een leefvormneutrale benadering door de overheid. Als u in uw plannen consequent wilt zijn, zou u ook het huwelijk of partnerschap tussen meer dan twee mensen moeten faciliteren… Dan is het probleem met het meerouderschap gelijk opgelost.

„Ik heb via sociale media de vraag uitgezet of hieraan behoefte is. Maar die wens is mij niet ter ore gekomen, al zal die hier en daar misschien wel bestaan. Ik denk eerlijk gezegd dat de mensen die voor het meerouderschap gaan, er bewust voor kiezen om geen relatie met elkaar te hebben – of in elk geval niet met alle deelnemers aan het meerouderschap. Het gaat ons er nu om voor deze groep het juridisch ouderschap goed te regelen, en daarmee ook de positie van de kinderen.”

U bepleit dus een enorm keuzemenu. Zou de overheid door het huwelijk juridisch aantrekkelijk te laten blijven, niet de bestendigheid van relaties kunnen bevorderen?

„Ik vind dat de overheid daarin geen rol heeft. Trouwens: nu al strandt een derde van alle huwelijken. Bestendigheid is iets persoonlijks, en de overheid moet optreden als het belang van kinderen wordt geschaad.”

U wilt ook een onderzoek naar huwelijksgevangenschap. Volgens u zijn er in onder andere orthodox-christelijke gemeenschappen vrouwen die willen scheiden maar daartoe niet in staat zijn. Is dat niet een stigmatiserend beeld?

„We weten er nog te weinig van. Het speelt breder, maar het heeft soms wel een religieuze of etnische achtergrond. Het gaat mij niet om een beetje druk vanuit de sociale omgeving; die is er in veel situaties. Het gaat mij om vrouwen die in slechte omstandigheden zitten en te maken hebben met huiselijk geweld. Het is lastig om deze vrouwen te bereiken.”

Wat wil D66?

• Bij een samenlevingscontract moet ervoor gekozen kunnen worden dingen net zo te regelen als bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap.

• Ongehuwde ouders die samen een kind aangeven, moeten automatisch het ouderlijk gezag krijgen.

• Meerouderschap én ouderlijk gezag voor meer dan twee ouders moeten in principe mogelijk worden.

• Als iedereen het ermee eens is (ook het kind), moet ook een stiefouder ouderlijk gezag kunnen krijgen.

• Het automatische recht van juridische kinderen op een deel van de erfenis van de ouder (de ”legitieme portie”) moet vervallen.

• De mogelijkheid om kinderen eventueel beide achternamen van de ouders te geven, moet worden onderzocht.

• Alleenstaanden moeten belastingvriendelijk kunnen schenken aan vrienden.

• De overheid moet leefvormneutrale voorlichting geven over de juridische consequenties van relaties en ouderschap.

• Bij de burgerlijke stand moet een bezinning plaatsvinden op de indeling in de categorieën ongehuwd, gehuwd en gescheiden.

• Er moet worden onderzocht hoe vrouwen die willen scheiden maar gevangenzitten in een huwelijk, kunnen worden geholpen.