Leven met kanker, leven met Christus
Als hij 39 jaar is, krijgt Todd Billings te horen dat hij lijdt aan beenmergkanker. De ziekte geldt als ongeneeslijk. De nog jonge hoogleraar in de theologie aan het Western Theological Seminarie (Michigan) heeft over de worsteling met zijn ziekte een boek geschreven, waarin hij als gelovige en als theoloog de ingrijpende ervaringen doordenkt die de ziekte en de behandeling met zich meebrengen. Hij gaf het de titel mee ”Rejoicing in Lament. Wrestling with incurable cancer and life in Christ”. Een indrukwekkend boek.
Vanaf het moment dat vaststond aan welke ziekte hij leed, in september 2012, heeft Todd Billings een dagboek (blog) bijgehouden onder de naam ”CarePages”. In het boek zijn telkens passages uit dit dagboek overgenomen. Deze passages geven heel direct uitdrukking aan de emoties, gedachten en geestelijke overwegingen die zich op al die verschillende momenten lieten gelden.
De auteur geeft daar nu een nadere en diepere doordenking bij. Deze zijn overwegend van een persoonlijke en sterk pastorale toonzetting. Op meerdere momenten worden er echter ook theologische uitweidingen ingevoegd, zoals over het lijden, de dood, Gods voorzienige zorg, het kruis en het Koninkrijk Gods.
Zondag 1
Het waardevolle van dit boek is dat het diepe, moeilijke en scherpe vragen niet uit de weg gaat én dat het op die vragen geen ‘gemakkelijke’ antwoorden geeft. De auteur maakt zijn lezers, zoals de titel aangeeft, deelgenoot van zijn worsteling, waarbij zijn gedachtegang heel wat onvermoede en verrassende wendingen neemt. Op een authentieke, doorleefde wijze geeft hij uitdrukking aan een aantal voorname kernen uit het gereformeerde belijden. Met name de Heidelbergse Catechismus is in dat verband een belangrijke bron; zondag 1 zelfs een doorgaand motief in het boek.
Wie er uit zijn eigen leven of omgeving mee bekend is, weet hoezeer ons bestaan wankelt als we de boodschap krijgen heel ernstig ziek te zijn. Todd Billings beschrijft die ervaring ook. Het vooruitzicht wordt zo heel abrupt heel beperkt. Echter, ook dat leed wil hij zien in het perspectief van de gemeenschap met Christus. En dat maakt het (voor)uitzicht juist heel weids! In Hem is immers de volheid van het leven. En vanuit die volheid bezien, gaat het verschil tussen een langer of korter leven op aarde minder wegen.
Hij legt er de nadruk op dat de Heere ons nergens een lang of een comfortabel leven toezegt. Elke dag is een geschenk; een geschenk dat Hij ons niet verplicht is te geven. Evenmin zegt het Woord van God dat we voor de dood gespaard zullen blijven; wel dat God in Christus de dood overwonnen heeft.
Klaagpsalmen
Wat mij het meest zal bijblijven, is de plaats die de klaagpsalmen in het persoonlijke relaas maar ook in ”de theologie van het lijden” van Todd Billings innemen. Hij duidt ze zelf aan als zijn „gezelschap” op de weg van het lijden. Hij stelt de terechte vraag waarom de klaagpsalmen in de beleving van de gemeente en ook in het samenkomen van de gemeente vaak minder de aandacht krijgen, terwijl ze de meerderheid van de Psalmen uitmaken. Hij wijst erop dat Christus Zelf op allerlei momenten de klacht aanheft – zoals wanneer Hij weent over Jeruzalem, bij het graf van Lazarus, in Gethsémané en aan het kruis. Als de gelovige de klacht overneemt zoals de Schrift die voorzegt, betekent het dat hij of zij de klacht opheft tot de Heere in gemeenschap met Christus.
De klacht tot God, zoals bijvoorbeeld in Psalm 13, is nadrukkelijk een uiting van vertrouwen in Hem. Het feit dat de Bijbelse klacht geadresseerd wordt aan de Heere betekent dat Hij wordt erkend als de Getrouwe Die Zijn belofte gestand doet. Billings duidt deze klacht zelfs als een vorm van lof! Het is immers uitdrukking van het gelovige vertrouwen op de Heere en Zijn uitkomsten. Daarbij legt hij in het boek een sterk accent op het feit dat de vragen naar het lijden in dit leven veelal open vragen blijven. Hadden we in plaats van deze open vragen alle antwoorden, dan viel er ook niet te klagen tot God. De klacht –ingegeven door het feit dat we in de nood als mens niet inzien hoe de Heere Zijn belofte gestand zal doen– roept om de heelheid van Zijn Koninkrijk.
In het boek komen veel van dergelijke inzichten ter sprake. Scherpzinnig en diepzinnig. De woordkeuze van de schrijver kan een enkele keer op ons misschien wat merkwaardig overkomen. Dat neemt niet weg dat het boek ons deelgenoot maakt van een diepe existentiële en geestelijke zoektocht waar veel van te leren valt.
Boekgegevens
Rejoicing in Lament. Wrestling with incurable cancer and life in Christ, J. Todd Billings; uitg. Brazos Press, Grand Rapids, 2015; ISBN 978 1 587 43358 0; 201 blz.; $ 13,49.
