Xiao Yang, president van het hooggerechtshof, zou nu willen aansturen op een systeem waarbij terdoodveroordelingen ter toetsing moeten worden voorgelegd aan de hoogste gerechtelijke instantie. Momenteel kunnen ongeveer 300 rechtbanken in China doodstraffen opleggen, maar van een consensus over de richtlijnen voor deze strafoplegging is volgens mensenrechtengroepen geen sprake. In veel gevallen zou er geen goede rechtsgang zijn geweest en sommige veroordeelden zouden gewoon slachtoffer zijn van willekeur van rechters of van rechters met een grote profileringsdrang.

De top van de Chinese justitie heeft woensdag tevens aangekondigd misdaden zowel tegen als binnen de overheid intensiever te bestrijden. Vooral de strijd tegen corruptie binnen het overheidsapparaat wordt opgevoerd.

„Het Chinese rechtsstelsel is nog steeds niet efficiënt genoeg en er is een aantal gevallen van corruptie bekend”, aldus Xiao Yang in het Nationaal Volkscongres. Hij gaf toe dat er in de rechtbanken in het land sprake is van vriendjespolitiek en omkoping.

De autoriteiten vrezen dat de toenemende woede onder de bevolking over corruptie op bestuurlijk niveau tot onrust leidt en uiteindelijk hun eigen machtspositie in gevaar brengt. Volgens Xiao zijn er in 2003 zes topambtenaren veroordeeld voor „aan het werk gerelateerde misdrijven.” Onder de veroordeelden zijn een rechter, een ex-gouverneur en een topman van een bank. In totaal zijn vorig jaar 22.986 overheidsmedewerkers vervolgd voor misdrijven die met de uitoefening van hun werk te maken, aldus de opperrechter.

De tweede speerpunt van justitie is de strijd „tegen georganiseerde en kwaadaardige misdaden”, zei procureur-generaal Jia Chungwang. „We hebben resoluut de aanval geopend op etnische separatisten, religieuze extremisten, gewelddadige terroristen en Falun Gong en andere typen crimineel georganiseerde bewegingen”, zei hij in zijn verslag voor het congres. Met etnische separatisten en terroristen doelen de autoriteiten in de eerste plaats op de Tibetanen en de islamitische minderheid in het noordwesten van het land, de Oejgoeren, die beiden strijden voor onafhankelijkheid, over het algemeen zonder gebruik van geweld. Maar volgens China maken ook de Taiwanezen bij hun streven naar onafhankelijkheid gebruik van terrorisme.

De Chinese overheid probeert de groeiende misdaad, een gevolg van de zich snel ontwikkelende economie, met harde hand te bestrijden. Een van de maatregelen van regering is de campagne Hard Aanpakken, die midden jaren ’90 werd gestart en die geregeld wordt vernieuwd. ’We houden vast aan de beleidslijn van ’Hard Aanpakken’ en zullen alle misdaden op grond van de wet streng bestraffen om te zorgen dat de nationale veiligheid, sociale stabiliteit en de veiligheid voor leven en eigendom van de massa verzekerd zijn’, aldus opperrechter Xiao.

Vooral de plannen om minder doodstraffen op te leggen zijn volgens waarnemers een aanwijzing dat de nieuwe generatie machthebbers in Peking bereid is beperkte hervormingen door te voeren, zolang die het machtsmonopolie van de communistische partij maar niet in gevaar brengen.

President Hu Jintao is zich ervan bewust dat er steeds meer kritiek is uit binnen- en buitenland op de weinig onafhankelijke rechtspraak. Ook de ongeveer 5000 executies per jaar staan onder felle kritiek. Internationaal is Singapore koploper als het gaat om het aantal doodstraffen in relatie tot het aantal inwoners, maar in absolute aantallen worden er nergens zo veel „criminelen” ter dood gebracht als in China.

Critici zeggen dat de hervormingen vooral zijn bedoeld om de maatschappelijke stabiliteit te garanderen. De staat en de partij blijven gewoon aan de belangrijkste justitiële touwtjes trekken.