Beide willen dat de VS ook leden van al-Qaida volgens de Geneefse Conventies behandelen. Bovendien moeten beide groepen mensen als krijgsgevangenen worden beschouwd.

Woordvoerder Fleischer van het Witte Huis maakte donderdag bekend dat Washington de gevangenen niet zal erkennen als krijgsgevangenen. Mochten zij die status wel krijgen, dan hebben ze tijdens verhoren het recht te zwijgen.

Bovendien zouden krijgsgevangenen volgens de Derde Geneefse Conventie, over de behandeling van krijgsgevangenen, direct moeten worden teruggestuurd naar hun land zodra de vijandigheden zijn afgelopen.

Een woordvoerster van Amnesty International wees erop dat de Geneefse conventie betrekking heeft op alle krijgsgevangenen. Het is niet aan het Witte Huis te bepalen wie dat zijn. Dat moet een onafhankelijk tribunaal doen. „Als Amerikaanse soldaten in een bepaald land gevangen zouden worden genomen, zouden we niet willen dat de president daar over hun status beslist”, aldus een woordvoerster.

De Internationale Commissie van Juristen (CIJ) liet zich vrijdag in vergelijkbare bewoordingen uit. In een brief aan de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Powell schreef de juristenorganisatie dat het aan de rechterlijke macht is een besluit over de status van de gevangenen te nemen.

Het Internationale Comité van het Rode Kruis, ooit aangewezen als de hoeder van de conventies, neemt evenmin genoegen met de uitlatingen van Bush.

De VS hebben de afgelopen weken veel kritiek gekregen op de behandeling van de gevangenen die zij vasthouden op de marinebasis Guantánamo Bay op Cuba. Europese regeringen, waaronder de Nederlandse, hebben de Amerikanen meerdere malen verzocht de strijders van de Taliban en al-Qaida alsnog de status van krijgsgevangene te verlenen.

Vrijdag verklaarde premier Kok echter dat hij het „meer dan ooit” belangrijk vindt de dialoog met de Verenigde Staten over hun buitenlandse politiek te blijven voeren. Kok zei dit vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie na het kabinetsberaad als reactie op de harde kritiek op Amerika van de Franse minister van Buitenlandse Zaken Védrine.

Groot-Brittannië en Duitsland hebben vrijdag juist instemmend gereageerd op het besluit van Bush inzake de behandeling van gevangen al-Qaida- en Taliban-strijders.

Een woordvoerder van het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat Groot-Brittannië de beslissing van de Amerikaanse president steunt. Parlementariërs van de Britse Labour-partij bekritiseerden het standpunt van de Labour-regering. Ann Clwyd, die in januari met collega’s zorgen uitsprak over de behandeling van Britse gevangenen in Cuba, zei dat de Conventie van Genève zou moeten gelden voor alle gevangenen. Bush mag volgens haar niet zelf beslissen welke gevangenen wel en niet onder de conventie vallen, dat zou volgens diezelfde conventie moeten worden bepaald door een „competent tribunaal.”

Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat Bush met zijn verklaring heeft duidelijk gemaakt dat alle gevangenen conform de regels van het internationale recht zullen worden behandeld.

De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, Mary Robinson, heeft nog niet gereageerd op het besluit van Bush. Volgens een woordvoerder van het UNHCR lijkt het er echter op dat Washington „een stap vooruit” heeft gezet wat de behandeling van de gevangenen betreft.

Volgens een van de Conventies van Genève mogen krijgsgevangenen alleen maar worden aangeklaagd voor schending van het oorlogsrecht. Maar de Amerikaanse regering wil de mogelijkheid hebben om de gevangenen voor diverse misdaden te berechten, zoals terrorisme. Mogelijk wil Bush de gevangenen ook achter gesloten deuren laten berechten door militaire tribunalen.