Ze vond het heel akelig en snapte niet waarom het gebeurde, vertelt Lisa (16). Haar ouders gingen uit elkaar toen ze zes was. „Ik weet nog dat ik hen ruzie hoorde maken en vroeg waarom ze dit deden. Ze ontkenden dat ze ruzie hadden.”

De periode na de scheiding was heftig. „We verhuisden en ik moest naar een andere school. Het was heel onwennig zonder vader. Af en toe ging ik naar hem toe. Ik wist mij geen raad met mijn gevoelens en was thuis soms agressief.”

Lisa bleef hoop houden op herstel. „Elke avond bad ik na het zingen van ”Ik ga slapen, ik ben moe” of papa terugkwam. Ik zei tegen mijn moeder dat de scheiding mijn schuld was, omdat ik weleens boos werd. Toen mijn vader opnieuw trouwde, ben ik gestopt met bidden om herstel.”

Lisa woont inmiddels al jaren in een gezin uit de kerkelijke gemeente. Ze heeft nog altijd contact met beide ouders. Ze bezoekt af en toe de een en belt regelmatig met de ander. „Ik heb het fijn in mijn pleeggezin, maar toch voel ik me soms eenzaam. Vooral als ik een gezin zie dat het goed met elkaar heeft, doet het pijn vanbinnen. Wanneer klasgenoten naar mijn situatie vragen, zeg ik weleens dat ik jaloers op hen ben. Als zij thuiskomen, zien ze hun ouders en broers en zussen.”

Niet zielig vinden

Hoe moeten klasgenoten en mensen in de kerk zich opstellen tegenover een jongere van wie de ouders gescheiden zijn? „Ze moeten normaal doen. Ik vind het fijn als mensen echt geïnteresseerd zijn en met mij meeleven. Maar ik heb er een hekel aan als ze mij zielig vinden en tegen elkaar zeggen dat die scheiding zo sneu voor mij is. Als niemand naar mijn situatie vroeg, zou ik mij best eenzaam voelen.”

Niet alle jongeren zullen open over een scheiding kunnen praten, denkt Lisa. „Een klasgenoot stuurde mij eens het bericht dat zijn ouders gingen scheiden. Ik heb de nacht erna wakker gelegen en vroeg mij af wat ik moest doen. Uiteindelijk heb ik een brief naar zijn ouders gestuurd. Ik schreef daarin dat ik wist wat het betekent om kind van gescheiden ouders te zijn en vroeg hen om zich duizend keer te bedenken voordat ze uit elkaar gingen en vooral aan hun kinderen te denken.

Ook christelijke mensen zeggen soms dat het beter is om te scheiden. Ik ben het daar niet mee eens. Laat ouders in therapie gaan, want kinderen lijden ontzettend onder een scheiding. Zij zijn er de dupe van. Jongeren hebben een gezin nodig, met een vader en een moeder. Ik vraag mij weleens af waarom ik dit allemaal moet meemaken en gun dit niemand.”

Goede band

De ouders van Eric (15) scheidden toen hij één jaar was. Zowel zijn vader als zijn moeder is hertrouwd. Hij bleef na de scheiding bij zijn moeder wonen. „Ik weet niets meer uit de tijd van de scheiding. Mijn moeder vertelde later dat ik regelmatig vroeg waar mijn vader was.”

Erics vader hield contact met hem. „Toen ik ’s middags nog moest slapen, kwam hij wekelijks een paar uurtjes bij mij. Later ging ik naar hem toe, eerst op een zaterdagmiddag en uiteindelijk bleef ik ook een nachtje bij hem slapen. De laatste jaren ben ik om het weekend en soms ook doordeweeks bij hem. Jaarlijks ga ik met hem op vakantie en we mountainbiken samen.”

Eric heeft een „heel goede” band met zijn vader. „Vooral toen ik jong was, miste ik hem vaak. Bijvoorbeeld als ik zag hoe andere kinderen leuke dingen met hun vader deden. Mijn stiefvader kan mijn eigen vader nooit vervangen.”

Hij heeft met de scheiding leren leven, vertelt Eric. „Ik vind niet dat ik een slechte jeugd heb gehad. Ik kan mij niet goed voorstellen hoe het leven in een gewoon gezin is. Gelukkig zijn mijn beide ouders erg betrokken. Op school heb ik mij nooit een buitenbeentje gevoeld vanwege de scheiding.”

Eric had wel moeite om zijn stiefvader te accepteren. „Ik vond het niet fijn als hij mij corrigeerde. Nu gaat het goed tussen ons. Af en toe heb ik nog een aanvaring met mijn stiefvader. Ik denk eerlijk gezegd dat dit bij mijn eigen vader minder snel zou gebeuren, omdat we een bloedband met elkaar hebben.”

Helpen

Kortgeleden scheidden de ouders van een vriend van Eric. „Hij praat er vaak met mij over en ik probeer hem zo goed mogelijk te helpen. Ik weet denk ik beter wat hij meemaakt dan jongeren van wie de ouders niet uit elkaar gingen.”

Wat kunnen kerkmensen en ambtsdragers betekenen voor een jongere wiens ouders gaan scheiden? „Ik zou als dominee zo’n jongen of meisje af en toe bij me roepen en vragen hoe het gaat. Dan merk je vanzelf of iemand erover wil praten.”

Lisa en Eric heten in werkelijkheid anders.

Een patatje eten met de dominee en zijn vrouw

„Investeer in een goede relatie met jongeren. Dan komt iemand eerder naar je toe om zijn hart te luchten”, weet Rick van Elk, jeugdwerkadviseur van de HGJB. „En je kunt beter signaleren of hij ander gedrag vertoont.” Van Elk verzorgt tijdens het symposium ”Kind en scheiding, de verlegenheid voorbij” een workshop over de vraag hoe jeugdwerkleiders echtscheiding bespreekbaar kunnen maken. „Sommige tieners hebben geen behoefte aan een gesprek”, zegt Van Elk. „Anderen blijven even hangen en tasten af of je aandacht voor hen hebt.” Een jongere kan zelf prima aangeven wat hij wil. „Vindt hij het fijn dat de scheiding op de club ter sprake komt? Of kiest hij liever voor een anonieme aanpak door het onderwerp gebroken relaties op de club te bespreken? Als anderen van zijn situatie weten, kunnen ze voor hem bidden en geeft het de jongere zelf misschien minder spanning.”

Er is binnen de kerk niet altijd aandacht voor vragen van een jongere over God, merkt Van Elk. „Iemand kan worstelen met het feit dat God een scheiding verbiedt en dat zijn ouders desondanks uit elkaar gaan. Dat kan van invloed zijn op zijn Godsbeeld. Er is ook een risico dat jeugdleiders verwachten dat de predikant of ambtsdragers de pastorale zorg van de jongeren wel op zich nemen, terwijl dit lang niet altijd voldoende lukt. Het is daarom goed dat er wordt afgestemd wie wat doet. Anders kan het gebeuren dat een jongere in de kou blijft staan.”

Ds. W. N. Middelkoop, verbonden aan de christelijke gereformeerde Ichthuskerk in Urk, verzorgt ook een workshop tijdens het symposium. In zijn bijdrage staat de vraag centraal wat een scheiding voor kinderen betekent en in hoeverre predikanten en pastoraal werkers voldoende oog voor hen hebben. „Het gevaar bestaat dat de meeste aandacht naar het echtpaar en naar de kerkelijke procedure rond de scheiding uitgaat. De kinderen, die vaak de hoogste rekening betalen, raken daardoor uit beeld.”

Dat laatste kan verstrekkende gevolgen hebben, waarschuwt de predikant. „Het blijkt dat nogal wat kinderen van gescheiden ouders op latere leeftijd de kerk verlaten. Het vermoeden bestaat dat die stap verband houdt met de breuk tussen de ouders en de steun die de kerk de kinderen al dan niet gaf. Daarnaast kan een scheiding gevolgen hebben voor het Godsbeeld van een kind. Als een vader bijvoorbeeld vreemd is gegaan en zijn huwelijk verbreekt, kan zijn kind er moeite mee hebben om God als Vader te zien.”

Wat is een goede aanpak? „Zorg dat een kind zich gezien voelt. Wij denken te snel dat we problemen moeten oplossen of pijn kunnen wegnemen.”

De predikant adviseert een laagdrempelige insteek te kiezen: „Zo hebben mijn vrouw en ik eens alle kinderen uit een gebroken gezin uitgenodigd om bij ons een patatje te komen eten. Binnen die ontspannen setting konden ze hun verhaal doen. Ga in de contacten zorgvuldig te werk, want het vertrouwen van kinderen van gescheiden ouders is beschadigd.”

Symposium Kind en Scheiding

Timon en SGJ Christelijke Jeugdzorg organiseren in samenwerking met het Nederlands Dagblad op zaterdag 10 oktober in Amersfoort het symposium ”Kind en scheiding, de verlegenheid voorbij”. Dat is geen overbodige luxe. Vorige week meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek dat het aantal scheidingen vorig jaar met 5 procent is gestegen. In 2014 liepen 35.000 huwelijken op de klippen. Een op de vijf scheidingen was de afgelopen twee jaar een vechtscheiding.

Het symposium is bedoeld voor christenen die in de kerk met kinderen en hun gescheiden ouders te maken hebben: voorgangers, predikanten, pastoraal werkers, jeugdwerkers, zondagsschoolleiders en betrokken leden. Ook de ouders zelf zijn welkom. Er is een programma voor kinderen en jongeren.

De jeugdhulpinstellingen zien dat het aantal scheidingen binnen kerken toeneemt. Ze merken dat kerken vaak niet goed weten hoe ze de betrokkenen bij een scheiding moeten begeleiden. Ze stellen dat de manier waarop er vanuit de kerk wordt gereageerd van groot belang is. Kerken kunnen voor kinderen en hun ouders de draagkracht of de draaglast vergroten.

Centraal tijdens het symposium staat de vraag hoe christenen kinderen kunnen helpen om tijdens en na de scheiding van beide ouders te blijven houden. Er zijn diverse lezingen en workshops, die worden gegeven door onder anderen contextueel therapeut Agnes Huizenga, maatschappelijk werker Erik-Jan Verbruggen, ds. W. N. Middelkoop en jeugdwerkadviseur Rick van Elk. Een politiek debat besluit de dag. Daarbij zijn onder anderen de Tweede Kamerleden Voordewind (CU), Van der Staaij (SGP) en Keijzer (CDA) van de partij.

Timon en SGJ Christelijke Jeugdzorg zijn in april bestuurlijk gefuseerd. Het symposium is een van de eerste gezamenlijke activiteiten.

www.kindenscheiding.net

Zie ook: www.rd.nl/gescheiden