In een gesprek dat de minister-president dinsdag voerde met een aantal schrijvende journalisten komen de thema’s allemaal aan bod. Ook beantwoordt de premier vragen over de zoektocht naar steun voor zijn plannen in de Senaat, de geringe koopkrachtstijging voor kostwinners met een relatief laag inkomen, en het voortbestaan van zijn kabinet.

Ondanks de aantrekkende economie blijft de werkloosheid op een hoog niveau. Hoe komt dat?

„We hebben al vijf kwartalen een enorme banengroei in Nederland. Als je kijkt naar het aantal arbeidsuren, dan zitten we weer op het niveau van 2007/2008, dus van voor de crisis. Tegelijk zie je dat het aanbod van mensen die zich vanwege de crisis terugtrokken van de arbeidsmarkt, weer toeneemt. Als het gaat om het aantal langdurig werklozen, dan zitten we nog niet op het niveau van voor de crisis.”

Wat gaat u daaraan doen?

„De langdurige werkloosheid verdwijnt bij economisch herstel altijd trager dan ‘gewone’ werkloosheid. De bijverdienregeling in de WW hebben we al aangepast. Verder krijgen bedrijven die werklozen boven de 56 in dienst nemen, een bonus. Overigens is de langdurige werkloosheid in ons land in vergelijking met die in andere Europese landen laag.”

De belastinghervorming die u vorig jaar aankondigde –met als belangrijk doel banengroei– is niet gelukt.

„Een belastinghervorming doe je om de belastingen te vereenvoudigen en werkgelegenheid te creëren. Maar dat is niet het enige middel voor het stimuleren van de werkgelegenheid. Het belangrijkste instrument daarvoor is economische groei. Daarvoor is het belangrijk wat er internationaal gebeurt, zoals rond de eurokoers en de olieprijs. Maar ook nationale omstandigheden spelen een belangrijke rol. De aantrekkende woningmarkt is een belangrijke stimulans voor een positief economisch klimaat. Dat geldt ook voor consumentenbestedingen. Belastingverlaging werkt als een stuwraket. Onze ambitie met de belastingherziening was groter, maar daar is geen steun voor gekomen omdat oppositiepartijen die mee mochten denken, weg waren voordat we echt tot gesprekken konden komen.”

Kan de 5 miljard euro lasten­verlichting niet beter naar de terugdringing van het overheids­tekort gaan? Onze kinderen moeten deze investering nu met rente terug­betalen.

„Dan moet je een boom opzetten of je naar een tekort van 0 procent moet. Natuurlijk moet het tekort verder naar beneden. Het is al enorm teruggelopen. Het gaat om een mix tussen tekortreducerende maatregelen en extra investeringen. Die mix bevordert de groei. Als je je alleen richt op tekortreductie, ligt dat als een deken over de economische groei.”

Maar ieder jaar moet wel de rente over het tekort worden betaald.

„Je kunt niet het financierings­tekort eerst terugdringen naar nul en dan pas werken aan lasten­verlichting. Het gaat om een verstandige mix.”

Kan de vluchtelingenproblematiek negatief uitwerken op de economische groei?

„Dat is lastig te voorspellen. Er zijn veel onzekere factoren. Het goede nieuws is dat Europa akkoord is gegaan met het Nederlandse voorstel voor de middellange termijn om vluchtelingen in de regio op te vangen. Dan komt er een eind aan het overzetten van vluchtelingen met wankele bootjes. We zijn het nog niet eens over de manier om het asielshoppen tegen te gaan. De Oost-Europese landen moeten ook bereid zijn om mensen op te vangen. We hebben ze veel geld gegeven voor hun economische groei. Nu moeten ze ook meedoen als wij iets van ze vragen. Dat is nog niet gelukt.”

Hoe gaat u uw plannen door de Eerste Kamer loodsen?

„Door een goed betoog. En door te overtuigen. Zoals het altijd gaat.”

Is het een optie om van de constructieve drie naar de christelijke drie te gaan? VVD en PvdA hebben samen met CDA, CU en SGP een nipte meerderheid in de Senaat.

„Ik heb alle staatjes om te komen tot meerderheden bekeken. We geloven in de begrotingsvoorstellen. In de samenleving bestaat er ook steun. Tijdens de Algemene Beschouwingen zal blijken wat kan.”

U gaat niet overleggen in achter­kamertjes?

„Het CDA wil niet praten. We moeten het doen in het openbaar.”

Werkenden gaan er volgend jaar fors op vooruit. Ouderen en uit­keringsgerechtigden niet. Wat is uw boodschap aan deze groepen?

„We zijn erin geslaagd op hun koopkracht op peil te houden. Dat kost volgend jaar zo’n 900 miljoen euro. Overigens kan ik ook niet garanderen dat iedere werkende erop vooruitgaat. De koopkrachtcijfers zijn gemiddelden. Het is ook een manier op het werken aantrekkelijk te maken. Het is een evenwichtig pakket”

Alleenverdieners met anderhalf 
modaal gaan er veel minder op vooruit dan tweeverdieners. Welke filosofie zit daarachter?

„Alleenverdieners zijn lastig te bereiken met koopkracht­reparatie. Daar hebben we paar knoppen voor en daar draaien we ook aan, bijvoorbeeld met het kindgebonden budget. Maar beleidsmatig is dat erg ingewikkeld. Het is geen grote groep; ze hebben relatief veel kinderen en de salarissen liggen verhoudingsgewijs laag. Ik zie het probleem, maar het is lastig om er wat aan te doen.”

Dus u laat het maar lopen?

„Nee, we hebben maat­regelen genomen om hen te bereiken.”

Maar het koopkrachtverschil blijft wel erg groot.

„We doen wat we kunnen.”

Waar was participatiesamenleving waartoe u in de Troonrede van 2013 opriep?

„We hebben toen nergens toe opgeroepen. We hebben geconstateerd dat er een ontwikkeling gaande is en daarop ingespeeld. Deze Troonrede behandelde de keerzijde van de medaille, namelijk het dikke-ik-gedrag. Bankiers die schaamteloos veel verdienen, mensen die hulpverleners hinderen en ouders die partij kiezen voor hun kind in plaats van voor de leraar. Dat vind ik een groot onderwerp, daar ga ik mee door.”

Gaat dit kabinet de rit uitzitten?.

„Dat vind ik geen doel op zichzelf. Het zou goed zijn als we de rit uitzitten in verband met de hervormingen die nog komen en die we uitvoeren. De teamleden zijn goed op elkaar ingespeeld en de sfeer is goed. Mijn doel is goed beleid voeren voor Nederland. En zolang dat met deze coalitie kan, doen we dat. Maar als er een fundamenteel verschilpunt komt, zouden we kunnen stoppen. Het liefst zou ik hard doorwerken tot we ons als kabinet ineens realiseren: oeps, er zijn vandaag verkiezingen.”