De Nederlandse overheid rekent er steeds meer op dat familie en andere naasten mantelzorg verlenen aan ouderen in hun omgeving. Diezelfde overheid zou er dan ook zorg voor moeten dragen dat mantelzorgers niet overbelast raken, stelt Schrijvers.

De Duitsers hebben het op dat punt goed geregeld, zei Schrijvers gisteren in een telefonisch interview. Hun mantelzorgers mogen maximaal 28 dagen vakantie opnemen.

Het zorgbehoevende familielid verblijft in die periode in een verzorgingshuis of een verpleeghuis. Dat verblijf kan worden gedeclareerd als respijtzorg bij de Pflegeversicherung, een regeling die te vergelijken valt met de Nederlandse Wet maatschappelijke ondersteuning en de Wet langdurige zorg.

De vakantiedagen zorgen ervoor dat mantelzorgers het langer volhouden. Maar het voordeel strekt verder, meent Schrijvers. „Je weet als mantelzorger: als mij iets overkomt, is de zorg voor mijn man of vrouw, vader of moeder goed geregeld. Dat is belangrijk.”

Nederland heeft het op dit punt niet goed voor elkaar, weet de emeritus hoogleraar. „In het verleden was respijtzorg opgenomen in de Algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ). Met de decentralisatie van de ouderenzorg van Rijk naar gemeente zijn wethouders vergeten respijtzorg in te kopen.”

Schrijvers hoopt dat de Kamer het belang gaat inzien van het ontlasten van mantelzorgers en daar ook geld voor vrijmaakt. „Vier weken zoals in Duitsland is ideaal. Maar als dat te veel kost, kun je er acht dagen van maken. Dan kan iemand er jaarlijks vier weekenden of twee midweken tussenuit.”

Schrijvers zou graag zien dat Nederlandse beleidsmakers het Duitse adagium overnemen: Mantelzorg is goedkoop, maar niet gratis (Selbsthilfe ist billig aber nicht umsonst). „Erken dat mantelzorg werk is, en dat mantelzorgers daarmee recht hebben op vakantie.”

Zorggeld

Wat de gezondheidseconoom ook graag zou invoeren, is een regeling als het Duitse zorggeld. Dat zorggeld wordt –net als de vakantiedagen– betaald vanuit de Pflegeversicherung. „Het is te vergelijken met ons persoonsgebonden budget (pgb). Met dit verschil dat het in Duitsland om veel lagere bedragen gaat dan in Nederland. Maar ook dan werkt het.”

Dat Nederlandse ouderen recht hebben op een pgb komt in het keukentafelgesprek vaak niet aan bod, merkt Schrijvers. „Het wordt niet genoemd, terwijl het bij wet is geregeld. Als cliënt mag je dus zeggen: Ik eis een pgb.”

Of een Duitser in aanmerking komt voor zorggeld, wordt beoordeeld door de gemeenschappelijke medische dienst van de Duitse zorgverzekeraars. Bij die beoordeling draait het om de vraag in hoeverre iemand zelfstandig kan functioneren en alledaagse handelingen nog kan uitvoeren. Of er mantelzorgers beschikbaar zijn, is niet aan de orde.

Op basis van de zorgbehoefte wordt iemand in een van drie klassen (Stufen) ingedeeld: licht beperkt, beperkt en ernstig beperkt. Bij Stufe 1 gaat het om persoonlijke verzorging zoals hulp bij het douchen. Stufe 2 betreft intensievere zorg thuis. Stufe 3 geeft recht op verpleeghuiszorg.

Bij elke klasse kunnen mensen kiezen voor reguliere medische zorg –zorg in natura– of voor het ontvangen van zorggeld. Door het zorggeld te accepteren, doen zij afstand van het recht op zorg in natura.

Het zorggeld –een belastingvrije uitkering– kan iemand gebruiken om een nicht die helpt bij het douchen een vergoeding te geven, of een buurman die opa of oma naar de kapper rijdt. „Hoe het zorggeld wordt besteed, wordt niet gecontroleerd. Vergelijk het met onze kinderbijslag.”

Dat de overheid geen verantwoording eist, vindt Schrijvers een goede zaak. „In Nederland kosten het bijhouden en de controle van de pgb-administratie veel tijd en geld.”