Het tijdstip was perfect gekozen. Op het moment dat de kanselierskandidaat van CDU/CSU een bezoek bracht aan het oosten van Duitsland, werden de nieuwe werkloosheidscijfers gepresenteerd. Wat bleek, niet minder dan 24,5 procent van de totale beroepsbevolking in de deelstaat Mecklenburg-Voor-Pommeren zit thuis zonder werk. Het was een nieuw, triest record. „Het is een schande wat er op de arbeidsmarkt en met de mensen in dit land gebeurt”, zei Stoiber in Neubrandenburg. De minister-president van Beieren begon woensdag in Mecklenburg-Voor-Pommeren aan een „oriëntatiereis door de nieuwe deelstaten om „een eerlijk beeld van de situatie te krijgen.”

Bij zijn eerste optreden als kanselierskandidaat in de vroegere DDR bezocht Stoiber onder andere een vliegtuigfabriek in Neubrandenburg. De kanselierskandidaat sprak met arbeiders, de ondernemingsraad en de directie. Zijn boodschap: „De migratie naar het westen moet worden gestopt. We hebben een nieuwe mentaliteit nodig. Ik wil me voor Duitsland net zo inzetten als ik voor Beieren heb gedaan. Ook Beieren was eens een arm land.”

Keer op keer sprak de kandidaat over „de verwaarloosde gebieden in het oosten.” Met hem aan het roer in Berlijn zal daar een einde aan komen, beloofde Stoiber. „De opbouw van het oosten is voor mij een zaak van het hart”, aldus de Beierse premier.

Maar zal andersom ook de Oost-Duitse bevolking Stoiber in het hart sluiten? Hij werd de kandidaat van de christen-democraten, maar dat ging ten koste van de Oost-Duitse Angela Merkel. Kunnen de Oost-Duitsers dat de Beier vergeven? Verschillende CDU’ers waren liever met mevrouw Merkel als lijsttrekker de verkiezingen ingegaan. Een van hen is Thomas Nitz, CDU-afgevaardigde in het deelstaatparlement van Mecklenburg-Voor-Pommeren. „Ik heb er nog altijd moeite mee me achter Stoiber te scharen.”

Nitz roemt Stoibers leiderskwaliteiten, „maar menselijk gezien is hij nog ver van ons verwijderd. Hij mist de warme uitstraling van Kohl. Af en toe komt hij gewoon koud over.” En partijgenoot Ringstorff: „Stoiber mag dan de kandidaat van Beieren zijn, hij is het nog niet van Mecklenburg-Voor-Pommeren.”

Toch zijn er ook veel Oost-Duitsers die Stoiber graag een kans geven. De toestand in de vroegere DDR is verre van rooskleurig. De bloeiende landschappen die bondskanselier Helmut Kohl bij de vereniging in 1990 voorspiegelde zijn nooit gerealiseerd. Ook Kohls opvolger, de sociaal-democraat Schröder, heeft alle mooie beloften ten spijt de Oost-Duitsers weinig goeds gebracht. De werkloosheid in het oosten van Duitsland ligt nog altijd veel hoger dan in het westen.

Een van de gevolgen is dat met name jongeren naar het westen trekken, omdat het daar eenvoudiger is om werk te vinden. Treffend voorbeeld is de stad Neubrandenburg. De geboortestad van de befaamde schrijver Theodor Fontane telde voor de Wende 90.000 inwoners. Midden jaren negentig waren het er nog 84.000. Intussen is het inwonertal geslonken tot 72.000. De werkloosheid is er het hoogste van heel Duitsland. Met zulke cijfers wekt het geen verbazing dat met name jongeren het voor gezien houden.

Saillant detail: veel Oost-Duitse schoolverlaters trekken naar het welvarende Beieren. Daar stellen ze tot hun verrassing vast: het Westen is helemaal zo slecht nog niet. Dat goede gerucht komt verder als ze hun ouders, andere familie en vrienden bezoeken. Beieren is zo een geliefd doel voor jongeren geworden. Hier leren de jongeren een moderne deelstaat kennen en een minister-president die succes heeft en gezag geniet.

Maar niet alleen de economische voorspoed, ook de strikte aanpak van politie en justitie spreekt veel Oost-Duitsers aan. In Beieren hebben demonstranten geen enkele kans en worden zelfs spijbelaars door de politie opgepakt. „omdat iemand die weken spijbelt in de criminaliteit kan afzakken.” Iedereen neemt zelfs ’s avonds met een veilig gevoel de metro. Buitenlandse wetsovertreders worden zo mogelijk op het vliegtuig gezet.

Volgens opiniepeilingen kennen de Oost-Duitse kiezers Stoiber op veiligheidsgebied meer competentie toe dan bondskanselier Schröder. En dan gaat het de voormalige DDR-bevolking niet alleen om recht en orde, maar ook om beperking van de immigratie. Er zijn enerzijds weinig hooggekwalificeerde arbeidskrachten uit het buitenland die in de nieuwe deelstaten werken. Anderzijds is dagelijks in de krant te lezen hoe illegale immigranten proberen via Polen en Tsjechoslowakije in Duitsland te komen. Daarbij komt dat veel Oost-Duitsers vrezen dat de uitbreiding van de Europese Unie naar het oosten voor hen alleen nadelen met zich meebrengt. Ze voelen zich overgeleverd aan ontwikkelingen waar ze geen invloed op hebben, maar waarvan ze de gevolgen wel moeten dragen. Een man als Stoiber schept dan vertrouwen. Hij wordt als sterke persoonlijkheid gezien. Het oosten wil het liefst een sterke leider die hen vaderlijk behandelt, zoals een Vogel in Thüringen en een Stolpe in Brandenburg, maar die wel weet wat hij wil.

Veel commentatoren achten Stoiber zelfs in staat traditionele PDS-kiezers voor zich te winnen. Veel oud-communisten wensen rust en vrede en voelen zich niet langer bij de bonte partijleiding thuis.

De Beier Stoiber mag dan een andere politieke kleur hebben, zijn woorden slaan aan. „De jongeren moet weer in de toekomst van hun vaderland geloven. Het dramatische verschil tussen oost en west moet worden opgeven.”

Stoiber is absoluut niet kansloos in het oosten, te meer daar de politieke kleur er nauwelijks toe doet. De Oost-Duitse kiezer is vooral een zwevende kiezer. Hij beloonde Kohl in 1990 en 1994 voor de eenheid. Schröder won in 1998 vanwege de economische problemen. Waarom zou de Oost-Duitser kiezer de sociaal-democraat in 2002 een nieuwe kans geven? In zijn optiek heeft Schröder zijn kans gehad en gemist.