Dr. Fisk promoveerde vorige week aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) te Leuven op het proefschrift ”Jonathan Edwards (1703-1758) on Freedom of Perfection. Establishing the Shift away from the Classic-Reformed Tradition of Freedom of the Will”.

De kern van zijn betoog zit in het woord ”shift” (wending). Edwards zou afwijken van de klassieke gereformeerde traditie. Daaronder verstaat Fisk de gereformeerde scholastiek, de theologie die zich in de zeventiende en de achttiende eeuw ontwikkelde in het voetspoor van Calvijn.

Fisk: „De klassieke gereformeerde orthodoxie gaat uit van de vrijheid van de wil. Niet in de zin van autonomie, maar wel dat de menselijke wil alternatieve mogelijkheden heeft om iets wel of niet te willen. Als dat niet het geval is, is er sprake van noodzakelijkheidsdenken. Dat geldt ook voor de positie van God. Als God alleen doet wat Hij wil en niet iets anders kan, is er ook sprake van determinisme. Edwards’ positie kenmerkt zich door beide opvattingen.”

Edwards kwam tot zijn radicale ideeën in reactie op anglicanen en arminianen in zijn tijd, betoogt Fisk. „Daar werd onderscheid gemaakt tussen formele en materiële vrijheid, een onderscheiding die teruggaat op Augustinus. De eerste is de vrijheid die het schepsel na de zondeval heeft behouden, de tweede is verloren gegaan vanwege de zonde. Edwards was het daar niet mee eens. Hij keert zich tegen de stelling dat de wil het vermogen heeft om zelf te bepalen wat hij wil. Hij doet dat om de soevereiniteit van God te onderstrepen en als het ware te redden. Maar de prijs is de vrijheid van de menselijke wil.”

Fisk verwijst naar het befaamde onderscheid dat Edwards maakt tussen natuurlijk en moreel onvermogen. Hij noemt het voorbeeld van een koning die twee misdadigers van een gevangenis bekendmaakt dat zij vrij zijn. 
Het is een beschrijving van het aanbod van het Evangelie. „De ene is verlamd en is niet in staat om te lopen. De tweede misdadiger kan wel lopen, maar wíl dat niet. Hier is volgens Edwards sprake van respectievelijk een natuurlijke en een morele noodzakelijkheid. Als iemand niet tot Christus komt, is dat niet alleen omdat hij niet wil, maar ook omdat hij het niet kan. Zijn onwil is terug te voeren op de zondeval. Toch blijven mensen volgens Edwards verantwoordelijk voor hun ongeloof.”

Opmerkelijk was dat het boek van Edwards over de vrije wil juist bij Engelse baptisten in de achttiende eeuw de stoot gaf tot de zending, vooral door het beeld van de koning die aan allen het Evangelie verkondigde. „Dankzij Edwards’ publicaties, en ook het dagboek van David Brainerd over zijn zending onder de indianen, werd William Carey geïnspireerd tot zijn zendingsreis naar India. Edwards ontkent dat de mens ook maar iets kan bijdragen aan zijn heil. Tegelijkertijd is hij een opwekkingsprediker in de traditie van Whitefield en was hij een pleitbezorger van de prediking van het Evangelie tot aan de einden der aarde, waaronder hij China en Australië verstond.

Edwards gaat te ver door de vrijheid van de mens als schepsel niet te accepteren. Die is onopgeefbaar omdat de mens zich op dit punt onderscheidt van het dier.”

Edwards Center actief met promoties

Dr. Philip Fisk verrichtte zijn onderzoek in het kader van het Jonathan Edwards Center Benelux aan de ETF, in samenwerking met Yale University in de VS en de Vrije Universiteit. Promotoren zijn prof. dr. A. Vos en prof. dr. A. J. Beck, meelezer is prof. dr. W. van Vlastuin, die ook betrokken is bij het Jonathan Edwards Center Benelux. Het Edwards Center bereidt diverse proefschriften voor over thema’s die verbonden zijn aan de gereformeerde theologie. Fisk is met zijn vrouw Cindy sinds 1988 werkzaam als zendeling voor de Evangelical Free Church of America, eerst in Zaïre, sinds 1992 in België. Sinds 2008 zijn ze verbonden aan de ETF in Leuven.