Een onbekend doek met Naardens trots
NAARDEN. Frans de Gooijer (82) kon zijn ogen niet geloven toen hij in het Frans Hals Museum in Haarlem een voor hem volslagen onbekend schilderij zag met daarop de Grote Kerk van Naarden. „Daar hing tussen de werken van Jacob van Ruisdael het doek van Jacobs vader, Isaack van Ruysdael, met vol in beeld de kerk van Naarden.”
De in Naarden geboren en getogen voormalige werktuigbouwkundig tekenaar herinnert het zich nog als de dag van gisteren: „Het was in 2002 en het betrof de tentoonstelling ”De revolutie van het Hollandse landschap”. Ik herkende onze kerk direct, ook al heeft de toren nu een andere spits.”
De Gooijer weet dat „Isaack Ruysdael was geboren in Naarden als Isaack de Gooyer. Omstreeks 1623 verhuisde hij naar Haarlem, waar hij zich Ruysdael ging noemen. Jacob van Ruisdael is een zoon van hem. Die liet zijn naam met een ”i” schrijven in plaats van met een ”y”.”
Toen De Gooijer thuiskwam maakte hij direct op papier een schets van het 64 bij 48 centimeter grote schilderij. „Die stuurde ik naar een van de toenmalige wethouders, met de vraag of wij als gemeente dat schilderij niet konden kopen, maar daar is nooit een reactie op gekomen.”
Het doek, getiteld ”Stadsgezicht binnen Naarden”, is geschilderd op de plek waar de Peperstraat en de Turfpoortstraat elkaar kruisen. De Gooijer: „Waarschijnlijk heeft Isaack het zicht vanaf het erf van zijn ouderlijk woonhuis vastgelegd.”
Anno 2015 zijn de schuur en het bleekveld van het schilderij er niet meer. Ervoor in de plaats zijn woningen gekomen. „Tot eind 20e eeuw waren er boerderijen in de vesting”, vertelt De Gooijer, van wie de vader ook boer was. „Mijn vader was in 1967, toen hij de boerderij moest sluiten, de laatste boer in de vesting. De gemeente wilde af van alle boerderijen binnen de wallen.”
De Grote Kerk is vanaf de Peperstraat/hoek Sint Annastraat niet meer te zien, omdat alles is volgebouwd. Wie de kerktoren vanaf die plek nu wil schilderen of op de gevoelige plaat wil vastleggen, moet dat doen vanaf de bovenverdieping van een van de woningen.
De Gooijer is van oorsprong rooms-katholiek en heeft in de Grote Kerk nooit een dienst bezocht. „Toch heeft die kerk altijd een rol in mijn leven gespeeld. Mijn vader voelde zich op de een of andere manier altijd prettig als hij de toren nog kon zien. Als ik als jongetje driftig was zei hij: „Al word je zo groot als de kerktoren van Naarden, dan zou ik nog niet bang voor je zijn.””
In de oorlogsjaren maakte De Gooijer het mee dat de Duitse troepen de kerktoren als uitkijkpost gebruikten om te zien of de inwoners van Naarden zich wel aan de verplichte verduistering hielden. „Was er ergens ook maar een spoortje licht, dan bulderde de schildwacht: „Licht aus!””
De Grote Kerk geniet nationale bekendheid door de Matthäus Passion, die hier ieder jaar in de lijdenstijd in aanwezigheid van landelijke politieke kopstukken wordt uitgevoerd. De Gooijer is daar nooit bij geweest. „Ik heb het werk alleen op de radio beluisterd.”
Eén ding moet De Gooijer nog van het hart. „Je ziet dat er in Naarden veel aandacht aan de vestingwerken wordt besteed. Daar houd ik uiteraard van. Wat mij betreft zou er meer oog voor de binnenstad moeten zijn. Hoe leefden de mensen opgesloten binnen de wallen? In ’t Gooi hebben alle dorpen –groot en klein– een actieve historische kring. Naarden dus niet. Wij hebben een Werkgroep Stad. Die werkgroep is nu bezig met het plaatsen van gedichten op gepleisterde witte gevels. Maar dat is niet historisch. Alle aandacht hier gaat uit naar het Nederlands Vestingmuseum. De naam zegt het al: niet Naardens, maar Nederlands. Maar goed, dat laat onverlet dat de Grote Kerk de trots van Naarden blijft. Dat staat buiten kijf.”
zomerserie Stadsgezichten
Dit is het zesde artikel in een serie van acht over stadsgezichten naar aanleiding van oude schilderijen.