De rechtbank in Amsterdam bepaalde woensdag dat PowNed de heimelijk opgenomen filmbeelden van een privéafspraak van toenmalig burgemeester Hoes van Maastricht met een jongeman nooit had mogen uitzenden. De omroep heeft geen enkele misstand aan de kaak gesteld en op ongeoorloofde wijze inbreuk gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van Hoes, luidde het vonnis in een civiele zaak die de ex-burgemeester tegen PowNed had aangespannen.

Media-ethicus Huub Evers vindt de uitspraak van de Amsterdamse rechtbank terecht. Het inzetten van een verborgen camera is geoorloofd als er sterke aanwijzingen zijn dat er een maatschappelijke misstand kan worden aangetoond, stelt hij. „Maar PowNed had ook vooraf helemaal niets in handen, geen enkele tip of aanwijzing die daarop duidde. Het was meer om Hoes in de val te laten lopen. Daarvoor gooi je niet zo’n zwaar journalistiek wapen in de strijd.”

Algemeen belang

Ook is het algemeen belang waarmee PowNed achteraf schermde –dat Hoes de „democratie niet serieus neemt” omdat hij zich laatdunkend over de gemeenteraad zou hebben uitgelaten–, niet erg sterk, stelt Evers. „Als er een opzienbarende onthulling was uitgekomen, had PowNed nog kunnen zeggen: Het is maar goed dat we het zo hebben gedaan. Maar die onthulling was er niet. Ook achteraf is het flinterdun.”

Wanneer eindigt de vrijheid van meningsuiting en begint het recht op privacy? Ze staan wel vaker op gespannen voet, stelt Annabel de Winter van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). Ging De Telegraaf enkele jaren geleden te ver toen de krant de enige overlevende van de vliegramp boven Libië, een 12-jarig jongetje, in het ziekenhuis benaderde? Vlogen de media gezamenlijk uit de bocht toen zij in Groningen het huis filmden van een jong meisje dat net was bevallen en bekend werd dat haar vader ook de vader van het baby’tje was? En had PowNed zich inderdaad niet drie keer achter de oren moeten krabben voorafgaande aan de gewraakte Hoes-uitzending?

Het zijn stuk voor stuk lastige vraagstukken, zegt De Winter, waar niet zomaar een eenduidig antwoord op is te geven. „Want elke zaak is weer anders.” De vraag die wel telkens centraal staat: is vrijheid van menings­uiting zo belangrijk dat het recht op persoonlijke levenssfeer mag wijken? En dat is vaak een moeilijke afweging, vindt ze.

Zelfcensuur

In een democratie toets je achteraf en niet vooraf, stelt ze nadrukkelijk. „Er dreigt zelfcensuur als een redactie bij elke publicatie en elke uitzending zich eerst moet afvragen: mag dit wel? Veel mensen zeiden: Wat gaat het ons aan dat Hoes een afspraakje heeft? Maar de onderbuik moet je bij discussies over vrijheid van meningsuiting uitschakelen, want dan gaat iedereen zijn normen opleggen aan een ander. Het oordeel is uiteindelijk aan de rechter, en daarvoor hebben we als samenleving een set van min of meer objectieve criteria ontwikkeld.”

Wat de kwestie-Hoes volgens de NVJ vooral interessant maakt, is „de nieuwe vorm van nieuws­garing” die nu onder het vergrootglas ligt. Dat er stiekem opnames worden gemaakt, is bepaald niet nieuw – dat doen journalisten al jaren. „Maar vroeger moest een verborgen camera worden geïnstalleerd, en daar kwam wel wat bij kijken. Tegenwoordig kan iedereen met zijn smartphone in alle hoeken en standen filmen en foto’s maken.”

Een discussie daarover is hard nodig, want kwesties als de zaak-Hoes zullen de komende jaren daardoor vaker voorbijkomen, voorspelt De Winter.

Media-ethicus Evers sluit zich daarbij aan. „De techniek van nu maakt het zo veel gemakkelijker en geeft allerlei niet-journalisten de mogelijkheid om te bedenken: Kom, we gaan eens wat spannends doen. Daarom is het goed dat de rechter een signaal heeft afgegeven aan publiek, amateurjournalisten en de professionele vakgroep. Anders is iedereen straks vogelvrij.”

>>digibron.nl/hoes voor een achtergrondartikel.