Zestien jaar geleden ging in een kerk in het Drentse Zwartemeer het Harmoniummuseum van start. „Het was daar te vochtig, dus moesten we een andere plek zoeken”, zegt restaurateur Jan Vos (74). Die plek werd gevonden in het Veenpark, bij Emmen. „We kregen een eigen gebouw, zonder exploitatiekosten”, zegt Jaap Bos (69), voorzitter van het museum. „Alleen het onderhoud doen we zelf. Voor ons was dit een geschenk uit de hemel!”

Wie het Drentse openluchtmuseum in Barger-Compascuum bezoekt, kan met het ticket ook het Harmoniummuseum in. Dat is inmiddels uitgegroeid tot een collectie van meer dan 250 instrumenten. Je treft er een exemplaar aan van de bekende orgelbouwer Cavaillé-Coll, en van Victor Mustel, een topper onder de harmoniumbouwers, zoals Bos hem noemt. Even verderop prijken fraaie Amerikaanse instrumenten met spiegels en beeldjes.

Er zijn twee soorten systemen: zuigwind en drukwind. Bos: „In Nederland kwam het zuigwindharmonium het meest voor. Omdat het zachter was dan het drukwindharmonium, bleek het heel geschikt voor huiskamers. Het drukwindharmonium was meer een concertinstrument. Grote componisten als Guilmant, Karg-Elert, Liszt en Franck schreven er muziek voor.”

Bos en Vos hebben vroeger allebei korte tijd les gehad. Bos: „Wij waren niet van die notenbaasjes.” Vos: „Ik ging op les toen ik dertien was. Maar de voetbal trok: de buurjongens stonden altijd op het raam te tikken.” Toch bleef het instrument hen boeien. Vos raakte in de ban van de harmoniumtechniek, Bos werd verliefd op de klank en kan daar lyrisch over praten.

Kippenvel

Het museum werkt samen met bekende musici als Dirk Luijmes, Euwe en Siebolt de Jong, Dick Sanderman en Joris Verdin. „Het bespelen van een drukwindharmonium is een vak apart”, zegt Bos. „Je kunt er de zachtste pianissimo’s mee maken.”

In samenwerking met het Veenpark is het arrangement ”Samen zingen bij het Harmonium” bedacht, geschikt voor groepen vanaf twintig personen. Het Harmoniummuseum biedt bladmuziek te koop aan, soms ook harmoniums. „Als we een instrument dubbel hebben, restaureren we het en gaat het in de verkoop”, legt Bos uit. „We merken dat de pedallions –de tweeklaviers pedaalharmoniums– erg gewild zijn onder organisten. Een maand of vier geleden kregen we contact met het conservatorium in Warschau. Orgelstudenten daar krijgen weer les op het harmonium, vanwege de mechaniek. Het conservatorium heeft bij ons een harmonium gekocht.”

Bij oudere bezoekers maakt harmoniummuziek soms emoties los, merken de twee. Vos: „Mensen hebben beelden van vroeger in hun hoofd, van hun vader en moeder. Als ze dan de liederen weer horen, rollen de tranen over hun wangen.”

Bos herinnert zich een ouder echtpaar. Meneer bleef buiten, die was „anti”, zei z’n vrouw. Zij kwam binnen en wilde zingen. „De Heilige Stad, kan u die?” vroeg ze. En mevrouw zong ”De Heilige Stad”. Bos krijgt er nog kippenvel van. „Dat klonk! Even later stond meneer naast mij – de tranen in z’n ogen. De man vertelde waarom. „We kwamen zondags uit de kerk. Dan zongen we eerst vijf liederen, en dan speelde mijn vader ”De Heilige stad”. Daarna kregen we pas koffie. Zo ging dat iedere zondag. Dus ik had het zó gehad. Maar nu m’n vrouw het lied zong, móést ik ernaartoe.”

www.harmonium-museum.nl

Abonnees krijgen € 2,- korting p.p. bij het Veenpark, geldig t/m 31 oktober 2015. Download de kortingscoupon via rd.nl/abonneevoordeel onder uitinnl of bel abonneeservice: 055-5390498.

zomerserie Muziekmusea

Dit is het eerste deel in een serie over kleine musea die gewijd zijn aan muziek(instrumenten). Over twee weken deel 2.