Stefanos Kufoganos (58) en Peter Rallis (60) vermaken zich prima op een terras van de koffiebar op het lawaaiige Omonoiaplein. De stemming slaat om als de crisis ter sprake komt. Buiten Griekenland heeft niemand in de gaten hoe hard de Grieken de laatste paar jaar zijn aangepakt. Samengevat: premier Alexis Tsipras is een held en eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem een boef.

Natuurlijk zeggen Kufoganos en Rallis morgen „nee” tegen de referendumvraag of Griekenland akkoord moet gaan met nieuwe bezuinigingen en hervormingen van de Europese geldschieters en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). „De armste Grieken zijn het doelwit van Europa en het IMF. Moeten wij gepensioneerden echt nog meer inleveren?” vraagt Kufoganos zich af. „Onze pensioenen zijn al gehalveerd.”

Rallis reageert. „Oxi! (Nee!)”, roept hij terwijl hij met zijn linkerhand op tafel slaat. Tegelijk zeggen beiden dat Griekenland niet uit de euro moet. Kufoganos: „We hebben gewerkt bij de Bank of Greece. We stemmen ”nee” omdat we tegen nieuwe bezuinigingen zijn, maar niet omdat we tegen de euro zijn. Als we ”ja” stemmen, moeten we simpelweg het lijstje van Dijsselbloem uitvoeren. Als we ”nee” stemmen, gaan we opnieuw met Europa onderhandelen en staan we sterker.”

Hoewel polls aangeven dat de ja-stemmers morgen weleens aan het langste eind kunnen trekken, zijn ze in de straten van Athene moeilijk te vinden. Wel trekken groepen communistische jongeren door de stad, overal posters met Oxi opplakkend.

Op het Syntagmaplein, voor het parlementsgebouw, staat in de brandende zon een twintiger ja-flyers uit te delen. In zijn linkerhand houdt hij een Europese vlag en dat werkt als een rode lap op een stier; om hem heen staat een tiental leeftijdgenoten. De ja-stemmer –Nai!– reageert stoïcijns. Opeens wordt er geschreeuwd en ontstaat er wat duw- en trekwerk. Een oudere man springt ertussen en sust de boel.

„Hij is gek”, zegt een generatiegenoot over de eenzame ja-propagandist. „Hij zegt dat de meeste Grieken lui zijn. Hij beledigt me. Mijn moeder is werkloos. Ik studeer, maar werk tegelijk om het allemaal te kunnen betalen.”

In de deuropening van een schoenwinkel rookt de 23-jarige Spyros een sigaret. Klopt het verhaal dat veel jongeren zondag ”ja” stemmen? „Nou, ik in ieder geval niet.” Hij wijst op een poster, waarvan er tientallen bij hem in de straat hangen. Erop staat een nors kijkende Duitse minister van Financiën, Wolfgang Schäuble. „Oxi”, zegt Spyros. „Nee. Ik wil geen Europa dat door Duitsers wordt geregeerd. Waarom niet? Omdat ik een goede toekomst wil. Daarom. Ik ben voor de euro, maar tegen Duitsers.”

Zo uitgesproken is Demos Angelopoulos (31) niet. Hij handelt in goud, maar de handel ligt stil. „Nu er zo veel onzekerheid is, houdt elke Griek zijn goud vast.” Angelopoulos zegt niet te weten waarvoor hij morgen moet kiezen. „Tsipras en Varoufakis willen dat ik ”nee” zeg tegen de hervormingen uit Brussel, maar niemand vertelt mij wat er dan gebeurt. Gaan we dan uit de euro? Dat lijkt me logisch, maar dat wil ik helemaal niet.”

Hoewel premier Tsipras in elke toespraak spreekt over ”het Griekse volk”, zegt Angelopoulos dat de Grieken absoluut geen eenheid vormen. „We zijn enorm verdeeld over het referendum en over de koers die we moeten varen. Dat merk ik ook in mijn vriendenkring. Het debat is zo gepolariseerd dat niemand meer weet wat waar is en wat niet. We wachten op iets, maar we weten niet waarop. Ik ben bang voor wat er maandag gaat gebeuren.”

„Er is sprake van een verborgen burgeroorlog”, zo omschrijft de Grieks-Nederlandse publiciste Ioanna Kazakou de spanningen tussen de Grieken. „De burgemeester van Athene is een conservatief en laat telkens posters van de nee-campagne verwijderen. Officieel om de stad schoon te houden, maar hij wil gewoon dat ”ja” wint.”

Kazakou trekt deze dagen op met Panagiotos Mavroidis, vertegenwoordiger van de communistische stroming Antarsya. Hij vertrouwt Tsipras niet. „Uiteindelijk is hij gewoon pro-Europa, maar wat heeft de Europese integratie ons Grieken nu eigenlijk opgeleverd? Onze economie staat er slechter voor dan voordat we ons bij de EU aansloten.”