Premier Alexis Tsipras, leider van de linkse partij Syriza die in januari de Griekse verkiezingen won, vindt dat zijn regering geen mandaat heeft om een besluit te nemen over het reddingsplan. Daarom besloot hij tot de volksraadpleging.

Wat vindt Tsipras zelf?

Tsipras zegt dat de geldschieters 
–de Europese Centrale Bank (ECB), de eurolanden en het Internationaal Monetair Fonds (IMF)– willen dat Griekenland doorgaat met het soort bezuinigingsmaatregelen dat het al sinds 2010 uitvoert. Volgens hem hebben die maatregelen de Griekse economie geruïneerd. Daarom adviseert hij zijn landgenoten tegen het bezuinigingsplan te stemmen.

Wie zijn er voor het reddingsplan?

Het centrumrechtse Nieuwe Democratie en de meeste andere oppositiepartijen en topondernemers zijn voor, net als president Prokopis Pavlopoulos. „Europa en de eurozone zijn de enige optie voor Griekenland”, aldus Pavlopoulos. Ook voorzitter Martin Schulz van het Europees Parlement heeft de Grieken opgeroepen te kiezen voor verdere hervormingen, zodat Griekenland financiële hulp van de eurozone kan blijven ontvangen. Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem onthoudt zich van een stemadvies.

Waarover stemmen de Grieken precies?

In het referendum stemmen de kiezers over voorstellen die eigenlijk niet meer op tafel liggen en technisch gezien zijn verlopen toen dinsdagnacht om middernacht het tweede reddingsprogramma voor Griekenland eindigde. Kopstukken van de Europese Commissie en Tsipras en andere leden van de Griekse regering hebben de voorstellen niet op dezelfde wijze uitgelegd. Daardoor is onduidelijk hoe de voorstellen er precies uitzien. Zaken die op tafel lagen zijn hervorming van het btw-stelsel, bezuiniging op pensioenen en meer vaart achter privatisering van staatsondernemingen.

Wat zou er met de btw moeten gebeuren?

Voor de meeste producten, inclusief maaltijden in restaurants, zou een btw van 23 procent moeten gaan gelden in plaats van de huidige 13 procent. Voor onder meer basisvoedsel, elektriciteit, water en verblijf in hotels zou het btw-tarief verhoogd moeten worden van 6,5 naar 13 procent. De horeca is fel tegen. Die stelt dat de btw-verhoging de doodsteek wordt voor de toeristische sector, die goed is voor bijna een kwart van het bruto nationaal inkomen.

Griekenland is ook gevraagd een eind te maken aan de extra lage btw-tarieven die op veel eilanden gelden. Tsipras wil die juist handhaven omdat bewoners van dunbevolkte eilanden veel levensmiddelen en andere producten vanaf het vasteland moeten importeren. Ondernemers op de eilanden vrezen bovendien dat het toerisme fors zal teruglopen als de btw omhooggaat. Volgens eurogroepvoorzitter Dijsselbloem hangt er een fors prijskaartje aan het vasthouden aan de uitzonderingspositie. „Weet u hoeveel eilanden Griekenland telt? Dat kost honderden miljoenen”, zei Dijsselbloem in de Tweede Kamer.

Hoe zit het met de pensioenen?

Griekenland zou de vervroegde pensioenen grotendeels moeten afschaffen en de pensioenleeftijd moeten verhogen naar 67 in 2022. Volgens hoofdeconoom Olivier Blanchard van het IMF is snijden in de pensioenen noodzakelijk omdat het merendeel van de staatsuitgaven eraan opgaat. De Griekse minister van Financiën, Yanis Varoufakis, noemde het bezuinigen op de pensioenen eerder deze week „absurd.” Ook veel niet-linkse Grieken willen de pensioenen ontzien. Voor veel families zijn de pensioenen de enige bron van inkomsten. De conservatieve krant Eleftheros Typos waarschuwde deze week voor „de vernedering van gepensioneerden in ruil voor een handvol euro’s.”

Waarom liggen privatiseringen gevoelig?

Het IMF wil dat Griekenland meer werk maakt van de privatisering van onder meer havens en vliegvelden. Linkse en nationalistische Grieken hebben daarover twijfels. Ze vrezen een uitverkoop aan het buitenland.