Utrecht kleurt geel. Alles moet lijken op de kleur van de trui die de koploper in de Tour traditiegetrouw draagt. Er hangen vlaggen en spandoeken met fietsen erop. Bomen zijn gewikkeld in witte doeken met rode stippen, verwijzend naar de trui die de snelste man in het bergklassement krijgt. De straten bij het Jaarbeursplein zijn in alle mogelijke kleuren gespoten. Delen van het plein zijn afgezet. Wegwerkers verwijderen enkele vluchtheuvels.

De domstad is volgende week toneel van de Grand Départ (de grote start). Zaterdag 4 juli begint de Ronde van Frankrijk met de proloog, een individuele fietstijdrit van zo’n 14 kilometer. Zondag starten de ongeveer 200 renners in Utrecht en koerst het peloton naar Neeltje Jans, het deltapark in Zeeland. Vóór de proffietsers uit rijdt telkens een reclamekaravaan. Aan de Tour is onder andere ook de verkoop van een speciale Nijntjepop gekoppeld. De opbrengst daarvan is bestemd voor zieke kinderen.

De tourorganisatie ziet de Ronde helemaal zitten. „Beleef de Tour de France. Maak deel uit van de magie van de Grand Départ. Uniek!”, zo is op een website van de organisatie te lezen.

Positieve sfeer

Opgetogen is ook D66’er A. Kleuver, nestor van de Utrechtse raad. D66 is met 13 van de 45 zetels de grootste partij. „Ik ben er blij mee dat de Tour komt. Er hangt nu al een positieve sfeer in de stad. Horeca-ondernemingen, winkels en culturele instellingen spelen in op de Tour. Er ontstaan allerlei initiatieven, ook op buurtniveau. Twee jongemannen hebben bijvoorbeeld een wandeltocht door de stad uitgezet. Ze maken mensen deelgenoot van de historische schatten. Tv-beelden van Utrecht zullen de wereld overgaan. Het peloton dat langs de Domtoren fietst: een mooi plaatje. Of de kosten tegen de baten opwegen? Dat weet je nooit zeker. Maar ik verwacht positieve effecten van de Tour voor Utrecht, ook op de lange termijn. Meer toeristen, meer werkgelegenheid.”

Smak geld

Een stuk minder enthousiast is de ChristenUnie (2 zetels) in Utrecht. „Wij hebben er nooit op ingezet dit topsportfestijn naar Utrecht te halen. De Tour kost de gemeente een smak geld”, zegt CU-fractievoorzitter M. van Ooijen. „Het budget is ruim 15 miljoen euro. Daar draagt de gemeente ruim 6 miljoen euro aan bij; 4 miljoen daarvan gaat naar de ASO, het Franse bedrijf dat de Tour organiseert. Het Rijk betaalt 2,5 miljoen. Een totaal van 8,5 miljoen aan overheidsgeld dus, geld van de belastingbetaler. Verder is er een bijdrage van het Utrechtse bedrijfsleven van zo’n 5 miljoen en komt er nog 1,5 miljoen uit andere inkomstenbronnen. De 8,5 miljoen euro overheidsgeld besteedt de CU liever aan breedtesport, dus bijvoorbeeld de plaatselijke voetbalclubs.”

Pijnpunt is ook dat de zondag in het teken van de Tour staat, stelt Van Ooijen. „Ik weet niet of er sprake is van ontheiliging van de zondag. Zo’n beladen woord zal ik niet in de mond nemen. Feit is wel dat kerken overlast hebben. Ik heb me ervoor ingezet om die zo beperkt mogelijk te houden. Toch is het niet gelukt om te waarborgen dat alle kerkdiensten in Utrecht ongehinderd doorgang vinden. Een enkele kerk moet zelfs een dienst schrappen. Dat is pijnlijk. Het is lastig om bijvoorbeeld omleidingen te regelen. De Franse tourorganisator ASO is feitelijk twee dagen de baas in de stad.”

Het fietsspektakel biedt kerken mogelijkheden, benadrukt hij. „Er komen zo’n 600.000 tot 800.000 bezoekers naar Utrecht. Dat zijn er zes tot acht keer zo veel als op een Koningsdag. Kerken kunnen mensen bekendmaken met het Evangelie. De PKN in Utrecht nam het initiatief voor een openluchtdienst. Daar heb ik respect voor.”

Kerkrat

Niet alleen in Utrecht gonst het van de touractiviteiten. De racefietsers doorkruisen zondag 5 juli tijdens de tweede etappe naar Zeeland een deel van de biblebelt.

Zo davert het peloton door Gouda. De fietsers passeren onder meer diverse kerken van reformatorische signatuur. Die ondervinden overlast. „De zondagsrust en zondagsheiliging zijn in het geding”, zegt A. H. E. Versteeg, fractievoorzitter van SGP (2 van de 35 zetels).

Versteeg had overleg met kerkenraden en verantwoordelijk wethouder D. A. Bergman (D66). „De wethouder heeft begrip voor de positie van kerken. Maar in feite staat zij met de rug tegen de muur. Ze krijgt een dictaat van de Franse tourorganisatie opgelegd.”

Het is Versteeg een doorn in het oog dat het college duizenden euro’s opzij heeft gelegd voor de Tour. „Gouda is zo arm als een kerkrat. Het geld zou beter kunnen worden besteed aan bijvoorbeeld armoedebeleid.”

Levend water

Rond twee uur koerst het peloton door Capelle aan den IJssel. De stad telt zo’n dertig kerken. „Ik krijg geen warme gevoelens bij de Tour”, zegt ChristenUniefractievoorzitter M. K. A. Grauss. Zijn partij bezet 2 van de 33 raadszetels. „Gemeenteambtenaren moeten op zondag werken. Ik kan me weinig voorstellen bij stadspromotie. De renners sjezen in een paar minuten door Capelle. De tv-stations zullen de mooie plaatjes verderop in Rotterdam maken. Tenzij het peloton in Capelle aan den IJssel massaal ten val komt, maar dat hoop ik niet.”

Diverse kerken zullen hinder ervaren, zegt Grauss. „Verantwoordelijk VVD-wethouder E. M. C. Faassen heeft al vroeg SGP, CDA en CU uitgenodigd om samen te kijken hoe de hinder voor de kerkgangers te beperken.”

De CU’er hoopt dat kerken langs de route het Evangelie brengen. „Kerkleden zouden toeschouwers bidons (fietsflessen) met water kunnen geven. Met een tekst zoals: „Het levende water kun je in de Bijbel vinden.””

Zondagsrust

Ook bij Ouddorp zorgt de Tour zondags voor „een heel circus”, zegt C. J. van Dam, voorman van de SGP in de gemeenteraad van Goeree-Overflakkee. Met 9 van de 29 zetels is de SGP de grootste partij en maakt ze deel uit van het college. „We betreuren het dat de zondagsrust wordt aangetast. Ik heb niets tegen een fietstocht, maar een sportevenement als de Tour is niets voor ons, zeker niet als dat op zondag plaatsvindt. Binnen het college heeft de SGP tegen het beschikbaar stellen van een budget voor de Tour gestemd.”

Het college heeft oog voor principiële bezwaren, stelt Van Dam. „Zondagsrust staat op Goeree-Overflakkee hoog in het vaandel, ook onder niet-kerkelijken. Onze lijntjes met het college zijn kort. De overlast voor kerkgangers zal minimaal zijn. Plaatsen waar veel publiek staat, liggen buiten een kern als Ouddorp.”

Niet opportuun

De Tour doet op zondag 5 juli twee gemeenten aan waar een burgemeester van SGP-signatuur aan het roer staat. Het betreft Oudewater met burgemeester P. Verhoeve en Zuidplas met burgemeester K. J. G. Kats. Deze krant legde hun enkele vragen voor, zoals de vraag wat ze ervan vinden dat de Tour op zondag hun gemeente aandoet en wat ze die dag zelf gaan doen.

Ze reageren terughoudend en laten gezamenlijk schriftelijk weten: „Zoals bij alle evenementen, ongeacht op welke dag, zijn we verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. Mede gelet het feit dat de woordvoering over de Tour bij anderen in het college ligt, vinden we het niet opportuun onze persoonlijke mening over dit evenement in de media te geven.”

Kerken: sluiten of evangeliseren

Een normale kerkgang is voor de meeste Utrechters op 5 juli onmogelijk. De kerken gaan op diverse manieren om met de Tour de France. Dat varieert van evangelisatie tot het laten vervallen van een dienst.

De renners komen volgende week op enkele tientallen meters langs de oud gereformeerde gemeente in Nederland, in de Ambachtsstraat, hartje Utrecht. De kerk van ds. A. F. R. van de Veen is zondag onbereikbaar. De ochtenddienst is verzet van 10.00 naar 11.30 uur en verplaatst naar de Nederlands gereformeerde Jeruzalemkerk aan de Troosterlaan. Maar die kerk is zelfs te voet en op de fiets niet eenvoudig te bereiken, zegt scriba W. A. de Jong.

Hij is ontevreden over de opstelling van de gemeente Utrecht. „Op 2 mei hebben we aan de gemeente een brief geschreven. We hebben gewezen op artikel 2 van de Zondagswet, waarin staat dat de overheid moet zorgen dat de kerkgang ongehinderd voortgang kan hebben. Maar daar hebben we nooit antwoord op gehad.”

Wel kreeg de kerk een brief van de Utrechtse organisatoren van de Tour. Die meldde dat het de organisatie spijt dat de kerk geen antwoord kreeg. Inhoudelijk werd er volgens De Jong echter niet op de brief ingegaan. De scriba ervaart dat „het gemeentebestuur buitenspel staat. De Tour neemt twee dagen het stadsbestuur over.”

Tour de Ziel

Bij de christelijke gereformeerde Mattheüskerk gaat de ochtenddienst van 10.00 naar 9.00 uur. Zo hebben kerkgangers minder hinder bij het bereiken van het bedehuis. De gemeente, waar ds. A. Th. van Olst afgelopen zondag afscheid nam wegens vertrek naar Antwerpen, ligt iets buiten de route. Ouderling G. J. de Rooij verwacht dat de middagdienst, om 17.00 uur, ongehinderd kan doorgaan.

De andere gemeente binnen het kerkverband, de Singelkerk, schrapt de ochtenddienst vanwege het tourtumult. Ambtelijk scriba W. H. van Eeken zegt dat bijvoorbeeld laagvliegende helikopters te veel lawaai zullen maken.

Tussenkop.nl

Zijn gemeente doet vandaag wel mee aan de kerkentour van de Utrechtse Stedelijke Raad van Kerken (USRK). Een aantal Utrechtse kerken die op de route van de wielrenners liggen, is vandaag open voor onder meer het tourpubliek dat nu al aanwezig is. Daarbij kunnen mensen kerken bekijken en in gesprek gaan over het geloof.

De USRK heeft meer activiteiten gelinkt aan de Tour. Vorige week was er de Tour van de Ziel, een op de Tour gerichte kerkennacht. Volgende week zaterdagavond vindt aan het Nicolaaskerkhof een oecumenische openluchtkerkdienst plaats. Voorzitter H. Korff van de USRK: „We willen op deze manier het Evangelie brengen. Er kunnen 1500 mensen op het plein. Ik hoop dat het plein te klein zal zijn.”

Korff zegt van de nood een deugd te willen maken. „We kunnen niets tegen de Tour inbrengen. Kijk maar naar de koopzondagen. Die zijn ook al verloren terrein. Dus we maken er maar het beste van.”

Wat te denken van de kerkdiensten die niet door kunnen gaan? Korff: „Alles kan doorgaan. Mensen moeten gewoon maar twee uur van tevoren met het openbaar vervoer naar de kerk komen. Er is verkeershinder, maar kerken worden niet gebarricadeerd.”

Ouderling M. de Jong van de vrijgemaakte Rehobothkerk zegt dat de overheid wel degelijk de Zondagswet negeert doordat het voor een aantal kerken onmogelijk is om diensten te houden. „Er is lawaai en onze kerk is onbereikbaar.”

Toch wil de gemeente „creatief” zijn. De kerk is de hele zondag open. Er staat een biechtbus, een camper waar mensen gesprekken kunnen voeren. Ook kunnen mensen naar het toilet of een kopje koffie drinken. „We gaan natuurlijk kijken als de renners langskomen. En tegelijk kunnen we iets van onszelf laten zien.” Bij de kerk worden Bijbels (in diverse talen) uitgedeeld. Die zijn verstrekt door de Bijbelvereniging, voorheen de Nederlandse Gideons.

Ook de protestantse Jacobikerk, vlak bij het parcours, zet in op evangelisatie, zegt missionair ouderling M. van Berkum. „Een uur voor de dienst is de kerk open. Er is koffie met een versnapering. Bovendien zijn er in meerdere talen rondleidingen.”

Overigens is de kerk elke zomer op zondag open voor het publiek. In de kerk is een stilteplaats ingericht en er hangen biljetten met bezinnende vragen en opmerkingen. In verband met de Tour is de kerk vanaf komende woensdag elke dag open. „Er zijn veel mensen die God niet kennen, maar die wel naar iets op zoek zijn. Wij willen hen proberen te bereiken.”

Kerk open

De gereformeerde gemeente, vlak bij het Utrechtse Centraal Station, is in elk geval volgende week zaterdag open, geeft scriba H. J. Nijsink aan. Kerkleden staan klaar om tourbezoekers te spreken. Mogelijk ook de zondag erna. Wel gaan de diensten door, zij het op andere tijden. „In de avonddienst zal kandidaat W. A. Zondag in zijn preek aandacht besteden aan de Tour.”

„Utrecht wereldwijd op tv”

Een festijn als de Tour kost Nederlandse overheden miljoenen aan belastinggeld. Levert het wat op?

Zeker is dat hotels en horecagelegenheden in Utrecht een graantje meepikken van de Tour, zegt Jelle Schoemaker, sporteconoom aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. „Mogelijk bezoeken toeristen ook nog Amsterdam. Daar verdienen ondernemers weer aan.”

De baten voor ‘gewone burgers’ zijn „niet zo grijpbaar”, zegt hij. „Veel mensen worden er niet direct rijker van. Wel kunnen ze een mooi feest meemaken.” Beducht is hij voor de protestacties die politiemensen tijdens de Tour willen houden om een betere cao te krijgen; die acties verstoren de „unieke fietsbeleving.”

Of hij zich kan voorstellen dat menigeen het miljoenenbudget liever aan bijvoorbeeld ouderenzorg had besteed? Schoemaker: „Ja. Bestuurders moeten daar goed over nadenken. Anderzijds is het wat waard dat Utrecht dagenlang wereldwijd op televisie te zien is. Bijzonder is dat het bedrijfsleven een fors deel van de kosten draagt.”

In vergelijking met bijvoorbeeld de Olympische Spelen zijn de kosten voor de Tour relatief laag, zegt Schoemaker. „Voor de organisatie van de Spelen moeten er vaak nieuwe accommodaties worden gebouwd. Daarentegen rijden de renners in de Tour over bestaande wegen.”

Nobele doelen die organisatoren van sportspektakels nastreven, worden niet altijd gehaald. „De mensen achter de Olympische Spelen in 2012 in Londen wilden bereiken dat jongeren meer gingen bewegen. Maar dat gebeurde niet. Jongeren kwamen juist minder in beweging.”

Voor de Tour maakt niet alleen Utrecht kosten. Ook provinciebesturen komen met honderdduizenden euro’s over de brug. Ook vroeg de tourorganisatie gemeenten op de route 15.000 euro. Diverse gemeenten weigerden dat echter, waaronder Oudewater, Gouda, Krimpenerwaard en Waddinxveen.

Bij grootschalige evenementen is er nogal eens sprake van „verborgen” kosten. „In Utrecht ontstond er ophef omdat kosten voor ambtenaren die bezig zijn met de Tour, aanvankelijk niet in de berekeningen waren opgenomen. In 2012 kreeg de organisatie van het wereldkampioenschap wielrennen in Limburg een naheffing van Rijkswaterstaat voor kosten in verband met wegafzettingen.”