De Griekse regering deed dinsdag een laatste poging om het steunprogramma van de afgelopen jaren, dat om middernacht verloopt, te verlengen. De kans dat dit zou slagen vervloog echter eigenlijk al dit weekeinde, toen premier Alexis Tsipras de voorwaarden die de Europese Commissie, de ECB en het IMF aan die verlenging stelden onderwerp maakte van een referendum. Hij deed dit nog voordat de onderhandelingen waren afgerond en voegde er meteen een negatief stemadvies aan toe.

Griekenland kan door het aflopen van het programma geen aanspraak meer maken op miljarden euro’s aan steun die nog klaar stonden. Daarnaast is het vooruitzicht op een nieuw hulppakket voorlopig verdwenen. In eerste instantie hoeft dit weinig verschil te maken: afgelopen jaar ontvingen de Grieken al geen leningen, omdat ze niet aan de voorwaarden van de geldschieters voldeden.

De situatie wordt echter steeds nijpender. Griekenland had deze maand al geen geld voor verplichte aflossingen bij het IMF en heeft vanaf woensdag een betalingsachterstand bij het fonds. Daardoor wordt de toch al minieme kredietwaardigheid van de Griekse overheid verder aangetast en wordt het nog moeilijker voor het land om geld te lenen op de markten.

Over de vervolgstappen van Griekenland tast iedereen in het duister. Mogelijk kan een ja-stem bij het referendum op zondag de onderhandelingen met de geldschieters nieuw leven inblazen. Het staat echter allerminst vast dat er dan wel snel een akkoord over nieuwe hulpleningen kan worden bereikt. De vraag is of het voorstel van eind vorige week nog geldt, en hoe geloofwaardig de beloftes van de Griekse regering nog worden geacht.

Bij een nee-stem neemt de onzekerheid in ieder geval verder toe en komt Griekenland steeds verder buiten de eurogroep te staan. Een echte exit uit de eurozone is binnen de huidige verdragen weliswaar onmogelijk, maar dat effect wordt mogelijk slechts cosmetisch. Bij gebrek aan andere financieringsopties zal de regering op termijn gedwongen zijn een parallelle munt te introduceren.

Mogelijk zorgt juist alle onzekerheid erover dat er alsnog voor een snelle oplossing wordt gekozen. Bronnen in Brussel stelden dinsdagavond dat dit nog kan als het referendum van zondag wordt afgeblazen.