Wat is het Nationaal Hitteplan?

Het Nationaal Hitteplan is een breed pakket aan maatregelen om kwetsbare groepen tijdens aanhoudende hitte te beschermen en gezondheidsproblemen te voorkomen of in ieder geval te beperken. Uitgangspunt is dat iedereen extra aandacht heeft voor zijn omgeving en hulp biedt als zich problemen voordoen.

Het is een soort waarschuwingssysteem voor gemeenten, de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD) en de zorgsector, maar ook voor organisatoren van evenementen. Dat bleek wel tijdens hittegolf in 2006 toen de Nijmeegse Wandelvierdaagse werd verlopen. Twee wandelaars stierven door oververhitting en dertig mensen werden in het ziekenhuis opgenomen.

Wat was de aanleiding?

In de zomer van 2003 in Frankrijk en tijdens de hittegolven van 2005 en 2006 in Nederland bleek een sterk verhoogd sterftecijfer bij kwetsbare groepen. Dat was vooral zo in juli 2006, de warmste maand in Nederland sinds drie eeuwen. Er stierven duizend mensen meer dan in een gemiddelde julimaand.

De hete periodes toonden aan dat er een direct verband is tussen aanhoudende hitte en de volksgezondheid. Omdat hete zomers steeds vaker zullen voorkomen en de bevolking vergrijst, en dus kwetsbaarder wordt, werd in 2006 een conferentie ‘De hitte de baas’ gehouden. Die leidde een jaar later tot het Nationaal Hitteplan. Andere landen in Europa kenden overigens al zoiets.

Wanneer treedt het in werking?

Het hitteplan wordt ‘actief’ als er een periode wordt voorspeld van vier of meer dagen met temperaturen boven de 27 graden en als de kans daarop 90 procent bedraagt. Het plan is dit jaar aangescherpt: voorheen was het een periode van vijf dagen.

Die vier dagen gaan we deze week wel halen, want de voorspellingen liegen er niet om. De Bilt, waar het KNMI zetelt, verwacht woensdag 33 graden, donderdag 36, vrijdag 37, zaterdag 35 en zondag 27 graden.

Het plan is sinds de invoering in 2007 elke zomer wel één of meerdere keren in werking gesteld.

Wie behoren tot de risicogroepen?

Ouderen vormen de meest kwetsbare groep, omdat hun temperatuurregulatie doorgaans slechter is en het dorstgevoel minder. Er zijn nog steeds veel (oudere) verzorg- en verpleegtehuizen in Nederland die niet hitteproof zijn.

Ook mensen met een chronische aandoening, personen in een sociaal isolement, daklozen, mensen met overgewicht en jonge kinderen behoren tot de risicogroepen. Verder kan het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, alcohol of drugs het risico vergroten.

Overigens geldt het risico niet alleen voor mensen. Ook (huis)dieren kunnen oververhit raken.

Hoe kun je oververhitting voorkomen?

Voldoende water drinken staat met stip op 1. Verder adviseert het RIVM dunne kleding te dragen, lichamelijke inspanning (zeker op het heetst van de dag) te beperken en in de schaduw te blijven.

In de verzorgings- en verpleeghuizen moet het personeel erop toe zien dat de bewoners regelmatig en voldoende drinken en dat hun woningen goed worden geventileerd.

Een volwassene heeft onder normale omstandigheden dagelijks zo’n twee liter vocht nodig (6 tot 8 glazen), kinderen minstens één liter. Bij de verwachte temperaturen is meer vocht nodig. ‘Je moet water drinken zoals je ademhaalt’, wordt wel eens gezegd.

Hoe herken je oververhitting en wat moet je doen?

De lichaamstemperatuur kan dan oplopen tot 40 graden. De verschijnselen variëren van lichte (vermoeidheid, duizeligheid, hoofdpijn, versnelde ademhaling) tot ernstige aandoeningen met mogelijk levensbedreigende gevolgen (kramp, misselijkheid, uitputting, verwardheid, bewusteloosheid). Een eerste graadmeter kan de urine zijn: die wordt dan donker van kleur.

Het belangrijkste is om af te koelen en voldoende water te drinken. Maar het lichaam heeft ook suikers en zouten nodig: een kop soep, een bakje chips of thee met suiker.