Breuk in NG-Kerk mogelijk hersteld
Mogelijk wordt de breuk binnen de grote familie van de Nederduits Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika hersteld. De NG-Kerk was tijdens de apartheid -in het begin ”gescheiden ontwikkeling” genoemd- in zekere zin één. Later vonden twee dochterkerken van de NG-Kerk, die eertijds naar ras ingedeeld waren, elkaar in de Verenigende Gereformeerde Kerk (VGK). Volgende week, en later in de maand mei, wordt duidelijk of er weer enig zicht op eenheid komt.
Komende week vergadert de Verenigende Gereformeerde Kerk in de buurt van Kaapstad om bouwstenen aan te dragen voor meer kerkelijke eenheid. De VGK lijkt veel te voelen voor eenheid. Voor de maand mei moet er duidelijkheid zijn, want dan wordt de agenda van de in oktober te houden algemene synode van de grote NG-Kerk vastgesteld. Dan kan bezien worden hoe kerkelijke eenheid daadwerkelijk ingevuld kan worden.
Een keerpunt in de al jaren slepende gesprekken is de uitdrukkelijke wens van de Nederduits Gereformeerde Kerk in Afrika (NGKA) mee te doen aan het Afrikaanse eenwordingsproces. Dat maakte deze vanouds zwarte dochterkerk aan haar voormalige ’moeder’, de NGK, vorig jaar tijdens een ontmoeting in Kroonstad duidelijk. Het gesprek ging overigens uit van de NG-Kerk, in opdracht van de Algemene Sinodale Kommissie (ASK). Dat verklaart de NG-moderator, prof. dr. Pieter Potgieter uit Bloemfontein, desgevraagd. „De ASK heeft haar ongerustheid uitgesproken over de onderlinge verhouding van de VGK en de NGKA, ooit broeders van hetzelfde huis.”
Vanuit de NGKA wordt er steeds op gewezen dat er verschil bestaat tussen de VGK en de NGKA. De VGK erkent de belijdenis van Belhar (waarin een expliciete afwijzing van apartheid is opgenomen) naast de Drie Formulieren van Enigheid. Op de achtergrond speelt een rol dat tussen de NG-Kerk en de VGK reeds geruime tijd een goede verhouding aan het groeien was. Maar de NG-Kerk benadrukte op een bepaald moment dat de inbreng van de NGKA onontbeerlijk was, zo verklaarde oud-moderamenlid ds. L. Appies desgevraagd. (De huidige moderator, ds. James Buijs uit Wynberg, verkeert momenteel in het buitenland.)
De betrokkenheid van de NGKA vertraagde het eenwordingsproces. Boze tongen beweren dat het een poging van de NG-Kerk is om vlak voor de algemene synode de behoudende achterban tevreden te stellen door het eenwordingsproces vertraging op te laten lopen. Prof. Potgieter ontkent dat overigens.
De grote blanke NG-Kerk had vroeger drie, uit het zendingswerk ontstane dochterkerken. Een van de drie kerken was de NG-Sendingkerk, waarin de kleurlingen zaten. Verder was er de NGKA, waarin de zwarte volken onderdak vonden. Ook was er de Reformed Church in Africa (RCA). Daarvan waren enkele duizenden Zuid-Afrikaanse Indiërs lid.
Toen het eenheidsproces tussen de oude zwarte dochter en de kleurlingdochter vaste vormen kreeg, waarbij ook de Belhar-belijdenis een rol van betekenis ging spelen, haakten twee streeksynoden (Pharorro en Oranje-Vrijstaat) van de zwarte NGKA af. Zij houden tot op vandaag vol dat zij de authentieke voortzetting zijn. Het grootste deel van de NGKA ging met de NG-Sendingkerk op in de VGK. Met die naam wil men aangeven op weg te zijn naar volledige eenheid met de hele NG-familie.
Ondertussen ontspon zich een juridische strijd tussen de VGK en de twee voormalige GKSA-streeksynoden, die tot het Zuid-Afrikaans hooggerechtshof reikte. Daarbij werd het kerkelijk bezit van de zich voorzettende NGKA betwist. De rechter stelde de twee streeksynoden echter in het gelijk, zodat die blijvend over de gebouwen en de bezittingen konden beschikken. Moderator van de synode van de NGKA is ds. M. Lebone.
Ondertussen zijn onderhandelingen gaande tussen de inmiddels in de VGK samengegane oude dochters en de RCA met de oude ’moeder’, de NG-Kerk. Het draait onder andere om de vraag naar de verhouding tussen de NGKA en haar voormalige broeders. Nog steeds moeten er, na de uitspraken van het hooggerechtshof, zaken geregeld worden. Maar de positie van de belijdenis van Belhar is ook nog steeds aan de orde, al lijken alle partijen uit te zijn op een compromis.
De blanke NG-Kerk lijkt er alles aan gelegen te zijn voor de vergadering van de Algemene Synodale Kommissie tot duidelijkheid te komen. Dan moet de agenda van de vierjaarlijkse algemene synode in Pretoria worden vastgesteld. Die begint zondagavond 13 oktober met een bidstond. Als de verhoudingen het toelaten, wordt de NGKA bij de bijeenkomst van de ASK als waarnemer uitgenodigd.
Lopen de besprekingen spaak, dan komt er van echte eenwording helemaal niets. Dan zal worden geprobeerd de NG-familie in een convent tot een bepaalde vorm van eenheid te laten komen. Voorlopig ziet het ernaar uit dat die optie de meeste kansen heeft. De verhouding tussen de VGK en de NGKA is namelijk van dien aard dat zolang er nog niet echt een oplossing is voor goederen en gebouwen, eenheid alleen cosmetisch via het convent in zicht komt. Wezenlijke eenheid blijft in dat geval een ver ideaal.
