Het is voor het eerst sinds het einde van de laatste recessie begin 1991 dat de Amerikaanse economie onder de streep zakte, met uitzondering van het tweede kwartaal van 1993, toen de economie slechts één kwartaal kromp. Het gaat nu ook nog maar om één kwartaal, maar algemeen wordt verwacht dat het vierde kwartaal van dit jaar niet veel beter wordt. Wanneer de economie twee kwartalen achter elkaar krimpt, is er formeel sprake van een recessie. De min 0,4 procent waarop het ministerie uitkwam, betreft overigens nog maar een eerste, voorlopige becijfering. Meestal wordt dat cijfer nog tweemaal gecorrigeerd.

Hand op de knip
De maanden juli en augustus waren al niet opperbest, maar de aanslagen van 11 september haalden de economie beslissend onderuit. Het vliegverkeer werd voor dagen lamgelegd en de toeristensector zakte dramatisch in elkaar. Bovendien hielden de consumenten geruime tijd de hand op de knip, maar daarin begint inmiddels weer verandering te komen. „Recessie of niet, het ziet er niet goed uit. De bedrijfsinvesteringen zitten nog op een dood punt, de werkloosheid groeit gestaag, veel bedrijfsresultaten zijn bedroevend en het consumentenvertrouwen bevindt zich op het laagste punt van de afgelopen zeven jaar. Dat mag technisch dan nog geen recessie heten, maar de situatie is wel dramatisch", zo meent econoom James Glasmann van investeringsbank J. P. Morgen Chase.

De eerste twee kwartalen van dit jaar hield de Amerikaanse consument de economie drijvende. Ondanks vermindering van de productiecapaciteit en het afbouwen van bedrijfsvoorraden, bleef de economie daarom bescheiden groeien. Dat was vooral te danken aan de consument, die in de VS goed is voor tweederde van het bnp. Door de reeks renteverlagingen van de centrale Federal Reserve (Fed) zakten de hypotheeklasten, waardoor veel mensen in staat waren hun onroerend bezit voordeliger te financieren. Dat leverde miljarden op, die voor een groot deel consumptief besteed werden. Maar in het derde kwartaal stegen de consumptieve uitgaven nog maar met 1,2 procent. Dat was te weinig om de economie nog langer te doen groeien.

Hightech
Bedrijfsinvesteringen liepen in het derde kwartaal terug met 11,9 procent. Dat lijkt indrukwekkend, maar dat was minder dan in de eerste twee kwartalen van dit jaar. Er werd vooral bespaard op investeringen voor technische vernieuwingen, telecommunicatie en hightech (computers en software). „Sinds vorig jaar zit de economie al in het slop. Bedrijven moesten daarom terugschroeven en voorraden wegwerken. Die processen zijn langzamerhand afgerond. Maar men gaat niet investeren als er geen opwaartse beweging komt. Die zou langzamerhand moeten beginnen, want de renteverlagingen van de Fed moeten nu hun vruchten gaan afwerpen. Maar door zulke economische overwegingen spelen momenteel andere die worden veroorzaakt door onzekerheid als gevolg van de vrees voor nieuwe aanslagen. Daarom denk ik –als er de komende maanden tenminste niets ernstigs gebeurt– dat wij niet voor de tweede helft van volgend jaar een werkelijke opleving van de economie mogen verwachten", zo meent marktanaliste Bonnie Zoller van de bank Credit Suisse First Boston in New York.

De effectenbeurzen in Europa veerden gistermiddag allemaal op na de bekendmaking van het Amerikaanse ministerie van Economische Zaken. Ook de dollar steeg wat, met als gevolg dat de euro iets daalde. De Europese munteenheid ging van 0,9050 naar 0,9020 dollar. Hieruit blijkt dat de achteruitgang van de Amerikaanse economie de financiële markten meeviel.

President Bush verklaarde in een reactie dat de economische achteruitgang aantoont dat de aanslagen het land „een echte schok" hebben toegebracht. Hij deed een beroep op het Congres om een plan ter stimulering van de economie nog voor het eind van volgende maand aan te nemen.

Noodzaak
Het Huis van Afgevaardigden heeft een plan van 99 miljard dollar aanvaard. De Senaat moet zich er nog over buigen. Senator Tom Daschle zei er vertrouwen in te hebben dat de meningsverschillen over het pakket maatregelen kunnen worden overbrugd.

Paul O’Neill, Amerika’s minister van Financiën, betoogde dat als het Congres het stimuleringsplan snel aanvaardt, de economie in het vierde kwartaal weer iets kan groeien. Hij zei verder dat de achteruitgang van de economie in het derde kwartaal de noodzaak aantoont van een snelle aanvaarding van het stimuleringsplan.