Mugabes krijgshaftige taal gaat vergezeld van toenemende onderdrukking. Bij het hele arsenaal aan repressieve maatregelen vaardigde de president vorige week een decreet uit op grond waarvan mensen voor politieke en economische vergrijpen vier weken zonder borgtocht kunnen worden vastgehouden. De grootste oppositiepartij, de Beweging voor Democratische Verandering (MDC), vergelijkt de situatie met de noodtoestand.

Na Gnassingbe Eyadema in Togo, Omar Bongo in Gabon en Eduardo dos Santos in Angola is Mugabe de langst regerende president in zwart Afrika. In de jaren ’80 werd hij om zijn inspanningen voor de verzoening tussen zwart en blank na jarenlange strijd geroemd als een van de grote staatslieden van het werelddeel. Tegenwoordig wordt hij gezien als een tiran, die bevolkingsgroepen tegen elkaar opzet en de economie van het land opoffert aan zijn persoonlijke machtsambities.

Mugabe leidde zwarte guerrillastrijders in de strijd tegen het blanke minderheidsbewind, dat zich als Rhodesië los had gemaakt van de Britse koloniale macht. Nadat Zimbabwe onafhankelijk was geworden paaide hij de blanken om te blijven. Veel blanken, die van hun leiders ingeprent hadden gekregen dat Mugabe hun vrouwen zou verkrachten en hun mannen zou vermoorden, lieten zich overreden toen hij beloofde dat er voor hen een plaats was onder de zon.

Dankzij de door blanke boeren gedomineerde commerciële landbouw bloeide de Zimbabwaanse economie en werd het land een graanschuur voor de hele regio. Onder de regering van Mugabe behoorden de gezondheidszorg en het onderwijs in Zimbabwe tot de beste in Afrika. Maar de bemoeienis met de oorlog in Congo eiste zijn tol en ook door onthullingen van corruptie begon de economie te haperen.

Toen in 2000 de kiezers een grondwetswijziging afwezen die de macht van Mugabe moest consolideren, begonnen vertegenwoordigers van de regerende ZANU-PF partij de blanke boeren ervan te beschuldigen de MDC te betalen. Een besluit van Mugabe om duizenden boerderijen van blanken te onteigenen en ze onder aanhangers van zijn partij te verdelen, leidde tot politiek geweld, dat in ruim drie jaar tijd aan meer dan 200 mensen het leven kostte en tienduizenden mensen, voornamelijk zwarte aanhangers van de oppositie, uit hun huizen verjoeg. De onteigeningspolitiek, gecombineerd met klimatologische omstandigheden, heeft de landbouw en de economie van Zimbabwe verlamd. De inflatie is tot ongekende hoogte gestegen en er is acuut gebrek aan voedsel, brandstof, harde valuta en importgoederen.

Mugabe, een tengere, nerveus aandoende man, wiens handen nooit stil zijn, spreekt geruchten over een slechte gezondheid tegen en legt oproepen vanuit zijn eigen partij om af te treden naast zich neer. „De president is zo fit als geen van degenen die hem kleineren bij leven kunnen hopen te zijn”, zei zijn woordvoerder George Charamba onlangs.

In 2002 werd Mugabe met een kleine meerderheid herkozen, volgens onafhankelijke waarnemers dankzij intimidatie en stembusfraude. Daarna is hij nog harder tegen afwijkende meningen gaan optreden. Oppositieleiders werden opgepakt en hij voerde langdurige juridische gevechten om de enige onafhankelijke krant in het land te sluiten. Politieke analisten denken niet dat hij opstapt voordat hij nieuwe overwinningen heeft behaald, bij de parlementsverkiezingen van volgend jaar en de presidentsverkiezingen van 2008, waarin hij mogelijk een opvolger naar voren schuift.

Met het oog op de parlementsverkiezingen is Mugabe een nieuwe campagne tegen corruptie begonnen. Twee hooggeplaatste leden van de ZANU-PF werden eerder dit jaar gearresteerd. Maar volgens waarnemers is de campagne slechts bedoeld om de politieke schijn op te houden. „Hij gaat geen echt grote jongens aanpakken, maar alleen die figuren die hij kan opofferen”, zegt John Makumbe, politicoloog aan de universiteit van Zimbabwe.

De twee gearresteerde figuren kochten huizen en dure auto’s, maar de naaste en machtigste collega’s van Mugabe profiteren het meest, zegt Makumbe. Zoals Philip Chiyangwa, voorzitter van de partij in de provincie Chinhoyi, die op de modepagina’s van de staatskrant Herald snoefde dat hij 500 pakken bezit, 800 paar schoenen en duizenden zijden stropdassen, allemaal in een gecomputeriseerde garderobe volgens kleur op elkaar afgestemd.

Voor de ZANU-PF werpt de nieuwe campagne tegen corruptie wel vruchten af. Bij sommige bedrijven en directeuren zit de schrik er zo in, dat zij om hun aanhankelijkheid aan de regeringspartij te bevestigen grote bedragen in de partijkas hebben gestort.