De jonge Jodin Hanna, veelbelovend pianiste en juist toegelaten tot het conservatorium, moet in 1944 met haar zus Erika en hun vader en moeder vanuit het getto in het Hongaarse Debrecen op transport naar Auschwitz-Birkenau in Polen. De „zonderlinge rooklucht” die Hanna bij aankomst ruikt, kan ze pas aan het eind van het eind van het boek, rond de bevrijding van het kamp, duiden.

Hanna (15) overleeft de verschrikkingen in het kamp dus. Dankzij de Joodse man die haar bij aankomst maant te zeggen dat ze zestien is. „Hij keek me diep in de ogen en sprak langzaam. „Niet vergeten. Zestien.” En toen was hij weg.” Zo ontsnapt ze bij de eerste selectie –overigens onwetend– aan de gaskamer. Maar vooral blijft ze in leven dankzij haar pianospel, waarmee ze de wrede en onberekenbare kampcommandant in zijn villa moet vermaken. En dankzij zijn zoon Karl, met wie ze een absurde verstandhouding krijgt. Die haar leven redt als ze per ongeluk een stuk van de Jood Mendelssohn speelt en de commandant haar vraagt: „„Nou, vertel op! Van wie is het?” De commandant raapte zijn wapenstok op. „Het is… Maar ik kon niet verdergaan. Ik liet mijn hoofd hangen en wachtte op de slagen. „Het is een van de vroege composities van Franz Hirsch.” Ik keek op. Karl liep naar de piano. „Het is een stuk over Rijnland.” Hij keek zijn vader recht aan.” (…) Ik keek naar Karl, Franz Hirsch? Ik had nog nooit van die componist gehoord. En Karl ook niet, daar was ik aardig zeker van.” Even later blijkt het de naam van Karls aardrijkskundeleraar te zijn.

”De gave van Hanna Mendel” is de eerste uitgave van de nieuwe uitgeverij Karmijn, opgezet door Wilma Seijbel –eerder verantwoordelijk voor het jeugdboekenfonds van Callenbach– en haar vader Maarten Seijbel. De heldere schrijfstijl en het tragisch-romantische lijntje waarin Hanna sympathie voor Karl opvat, maken het boek geschikt voor jonge lezers (advies is 14+), maar ook voor volwassenen.

Auteur Zail, dochter van een Auschwitzoverlevende, schrijft heel realistisch over de gruwelijke wereld van Birkenau. Het boek is niet sentimenteel, Hanna’s observaties zijn tamelijk feitelijk en toch komt ze als personage dichtbij: in haar bezorgdheid om moeder die in de war raakt en verdwijnt, om vader die ze nooit meer terugziet. Om haar zus, die ze met haar extra rantsoenen eten probeert te redden.

”De gave van Hanna Mendel” is een indrukwekkend boek zonder ingewikkelde literaire constructies en beelden, maar vol trefzekere taal die de bizarre wereld van een vernietigingskamp scherp tekent.

boekgegevens

De gave van Hanna Mendel, Suzy Zail; uitg. Karmijn, Elburg, 2015; ISBN 978 94 921 6802 3; 205 blz., € 14,95.