„De kern van het antisemitisme is dat je de schuld geeft voor problemen die moeilijk te begrijpen zijn”, zegt Ken Jacobson van de Anti-Defamation League (ADL) in New York. En schuldigen zoeken is precies wat veel mensen in de VS doen nu de wederopbouw van Irak een bloedige en moeizame onderneming blijkt. „In de hele wereld, en ook in dit land, vragen mensen zich af waarom we ten strijde zijn getrokken tegen Irak. Dat schept het perfecte klimaat voor antisemitische samenzweringstheorieën.”

Onder de neoconservatieve ideologen van de oorlog in Irak bevinden zich heel wat Joden. Binnen de regering waren onderminister en adjunct-staatssecretaris van Paul Wolfowitz en Douglas Feith vurige pleitbezorgers van de oorlog. Het Pentagon telt heel wat Joodse adviseurs (onder wie voormalig IDB-voorzitter Richard Perle) en ook bij de neoconservatieve persorganen (The Weekly Standard) en denktanks zoals de Council on Foreign Relations en het American Enterprise Institute waren het vaak Joodse journalisten en academici die in de pen klommen om voor een aanval op Irak te pleiten.

Het Joodse aandeel in het Amerikaanse ”ten oorlog” heeft de indruk gewekt dat de meerderheid van de Amerikaanse de oorlog steunde, zogezegd ten voordele van de staat Israël. Die indruk is verkeerd: uit verschillende opiniepeilingen is gebleken dat de Joodse gemeenschap diep verdeeld was over de kwestie. De Joden in de VS spelen nu een prominente rol in de vredesbeweging, net als dertig jaar geleden tijdens de Vietnamoorlog. En de eigenlijke beslissing werd genomen door president George W. Bush, minister van Defensie Donald Rumsfeld en nationaal veiligheidsadviseur Condoleeza Rice.

Maar de feiten kunnen van weinig belang zijn voor mensen die een zondebok zoeken, zeker als de situatie in Irak blijft verslechteren. „Er zijn geen massavernietigingswapens gevonden, en dus gaat er veel aandacht naar de schuldvraag”, zegt rabbijn Marvin Hier, stichter en directeur van het Simon Wiesenthal Centrum in Los Angeles. „Veel mensen vragen zich af waarom we dit gedaan hebben. En sommigen zullen zeggen „Israël” - en dan krijg je de gebruikelijke stereotypen.”

De rabbijn vreest dat niet enkel de verkiezingen de latente haat in de VS zullen doen opladen. Er is ook nog ”Passion”, de nieuwe film van acteur en regisseur Mel Gibson die de laatste uren van Jezus Christus dramatiseert. De film, die eind deze maand in de zalen komt, wordt geprezen door de conservatieve katholieke pers, maar heel wat Joden zijn niet te spreken over de manier waarop hun volk wordt afgeschilderd als nodeloos wreed - erger dan de Romeinse bezetter. „Het gaat over de goeden tegen de slechten, en de Joden zijn de bad guys”, zegt Hier, die de film al tweemaal heeft gezien.

De voorzitter van het Wiesenthal Centrum staat niet alleen in zijn kritiek. Paula Fredriksen, een theologe aan de universiteit van Boston die het script bestudeerde met enkele collega’s, vindt dat Gibsons film „een weergave is van het traditionele christelijke anti-Joodse discours.” Fredriksen publiceert deze maand nog een opiniepeiling waaruit blijkt dat 25 procent van de Amerikanen gelooft dat Joden verantwoordelijk zijn voor de dood van Christus. De theologe vreest dat Gibsons film die verkeerde opvatting zal versterken. „We zeggen niet dat er pogroms gaan plaatsvinden als gevolg van de film. Maar we zijn erg bezorgd dat de vooruitgang die geboekt werd in de relaties tussen de christelijke en de Joodse cultuur zal teruggedraaid worden.” Hier vreest dat de film wel voor anti-Joods geweld kan zorgen in het buitenland, „waar de haat een hausse kent die niet meer gezien werd sinds de Tweede Wereldoorlog.”