Knap benauwd kreeg het kabinet het gisteren in het bed-bad-en-brooddebat maar een paar keer. Die paar keer lieten zien wat ook voor het debat al bekend was: duidelijkheid over de noodopvang aan illegalen is nog altijd ver te zoeken. De crisissfeer is van het debat geweken, maar de weg naar een akkoord met de gemeenten die de gemaakte afspraken moeten uitvoeren, is moeizaam.

Brief Teeven

PVV-asielwoordvoerder Fritsma bracht Rutte donderdag het meest in verlegenheid. Hem schoot te binnen dat oud-VVD-staatssecretaris Teeven, die berucht was om zijn stevige taal jegens illegalen, ooit had moeten oordelen over een bed-bad-en-broodvoorziening in Amsterdam – om precies te zijn in december 2013. Het betrof de door burgemeester Van der Laan aangewezen noodvoorziening de Vluchthaven, een voormalige gevangenis aan de Havenstraat in Amsterdam.

De groep illegalen van de Havenstraat claimde wel terug te willen naar het land van herkomst maar niet te kunnen en trok al protesterend van de ene tijdelijke voorziening naar de andere. Van der Laan stond hun een verblijf in de Vluchthaven toe, op voorwaarde dat zij daar zouden werken aan hun vertrek.

Dat is ook wat het kabinet verwacht van de illegalen die straks noodopvang krijgen in vijf nog op te richten voorzieningen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Eindhoven. Hun verblijf daar mag niet onbeperkt zijn, bleven VVD en PvdA gisteren volhouden; na hooguit „een beperkt aantal weken” moet blijken of er sprake is van terugkeerbereidheid of niet.

Wonderlijk, die eis, hoonde Fritsma, die daarop de brief van Teeven over de Vluchthaven tevoorschijn haalde. Daaruit blijkt dat de staatssecretaris destijds akkoord ging met een zes maanden durend verblijf, zo las hij triomfantelijk voor. Niet te handhaven dus, die eis van een beperkt aantal weken, stelde de PVV’er vast. Maar die constatering willen VVD en PvdA nu nog niet overnemen. „Wij willen de deskundigen die straks in de noodvoorzieningen aan de slag gaan nu niet voor de voeten lopen met uitspraken over de termijn”, merkten beide partijen gisteren bescheiden op.

Oude akkoord

De Teevenbrief bleek ook relevant met het oog op het akkoord dat het kabinet wil sluiten met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In die overeenkomst moet de afspraak komen dat alle gemeenten buiten de genoemde vijf hun noodopvang sluiten. Werken gemeenten niet mee, dan valt het kabinet terug op het bestaande opvangakkoord uit 2007. Maar, citeerde Fritsma, in zijn brief schrijft Teeven dat de Amsterdamse bed-bad-en-broodvoorziening prima past binnen de kaders van het bestaande akkoord. Zijn conclusie: gegeven hun wens om hun eigen opvang open te houden, zouden gemeenten dus wel gek zijn om nu een nieuw akkoord te tekenen.

Zo bracht hij een opvatting onder woorden die gisteren ook door CDA, D66, SP, CU en GroenLinks werd gedeeld: dat akkoord komt er nooit. VVD en PvdA verschuilen zich achter een papieren oplossing die niet werkt.

Om te voorkomen dat de bloeddorstige oppositie de coalitiepartijen VVD en PvdA uit elkaar zou spelen, stelden de fractievoorzitters Zijlstra en Samsom van beide partijen zich gisteren meerdere keren opvallend nederig op.

Of het onderhandelingsresultaat dat zij vorige week na dagen onderhandelen presenteerden de status heeft van een eind­akkoord? „Nee hoor”, betoogden beiden, „in het stuk geven wij slechts aan wat onze startpositie is, vóór de onderhandelingen met de VNG. Vandaar dat delen van de overeenkomst nog nader moeten worden ingevuld.”

SP, CDA, D66, PVV, CU en GroenLinks hebben ook hier een andere lezing: VVD en PvdA moesten wel vluchten in abstracte taal, omdat ze het na dagen onderhandelen nog niet eens waren over de details.

PvdA-leider Samsom hield zich, door het ene na het andere praktijkvoorbeeld uit zijn mouw te schudden, gisteren aardig op de been. Mensen uit de noodopvang weer op straat zetten als ze hun terugkeer blijven frustreren? Dat doen zelfs de gemeente Utrecht en de Pauluskerk, beide geroemd om hun humane opvang, zo hield hij zijn critici voor.

Met andere woorden: beschuldig ons niet van hardvochtigheid als wij dat straks ook gaan doen.

Alle weken

Dat sommige van zijn fractie­genoten moeite hebben met het akkoord kon Samsom gisteren niet ontkennen. Asielwoordvoerster Kuiken liet tijdens een toespraak in de Pauluskerk optekenen dat opvang voor „een beperkt aantal weken” in principe ook opvang „voor alle weken van het jaar” kan zijn.

Kamerlid Mei Li Vos zei in NRC Handelsblad: „Er gaat toch helemaal niets veranderen, dat weet de VVD ook.” Veelbelovend, zulke uitspraken, hoonde de oppositie. Samsom zweeg.

De nieuwe staatssecretaris, Dijkhoff, had gisteren eigenlijk maar één verzoek en maar één belofte: Geef mij de ruimte om met de VNG te gaan onderhandelen en ik kom terug met een akkoord waar u versteld van staat.

Dat SP, CDA, D66, CU en GroenLinks dat zien als politieke retoriek lijdt geen twijfel. Of VVD en PvdA toneelspelen of er echt op vertrouwen dat ze eruit komen, moet de tijd leren.