Het zijn „geen lieve jongens.” De mannen die huisden in het achteraf gelegen bedrijfspand aan de Mechelaarstraat op industrieterrein Vijf Eiken in de Brabantse stad Oosterhout. Zoveel is duidelijk voor de jongeman die op een steenworp afstand werkt van de bedrijfsunit, waar kilo’s drugs zijn gevonden. De firma verhuurde kennelijk auto’s. „Er reden dure én goedkope auto’s naar het pand. Al hadden we niet zozeer hinder van die mannen.”

Er was een keer een akkefietje met vuilnis. De jongeman wijst op een afvalcontainer vlak bij het drugspand. „Omdat de container vol was, zetten bedrijven vuilniszakken op straat. Kraaien pikten daarin en poepten de straat voor het pand van die mannen onder. De mannen kwamen een keer met vuilniszakken naar ons toe en zeiden: „Ruimen jullie de rommel nu maar op.” Maar die zakken waren niet van ons.”

Het doek viel vorig jaar voor het drugspand. Na de vondst van onder meer 4,5 kilo hennep sloot burgemeester S. W. Th. Huisman (VVD) van Oosterhout de zaak voor een jaar.

Anoniem

Achter de ramen van het drugspand hangen drie rood-witte plakkaten. Daarop in grote letters: ”Drugspand gesloten”. De kantine oogt doorsnee: een aanrecht, stoelen, op een tafeltje een doos suikerklonten en een pot koffiemelkpoeder.

In een andere kantine, van een inpakbedrijf verderop aan de Mechelaarstraat in Oosterhout, knikt de 55-jarige Hans van Opstal goedkeurend als de sluiting van het pand ter sprake komt. „Goed dat het is gebeurd. Drugs­handelaren moeten worden gestraft. Als je dit soort zaken niet aanpakt, loopt het uit de hand.”

Veel fiducie in de autoriteiten heeft de bedrijfsdirecteur, woonachtig in het nabijgelegen Dongen, echter niet. „In Dongen werd een inval gedaan. Maar ik zag al anderhalf jaar dat er allerlei activiteiten in en rond dat pand plaatshadden die ik niet vertrouwde. Nee, ik heb de politie niet gebeld, het was een vermoeden. Maar waarom moet de politie zo lang wachten om een inval te doen?”

Zelf kreeg Van Opstal ooit een verdacht telefoontje, mogelijk van iemand die ruimte zocht voor duistere praktijken. „Ik had een deel van een pand te huur staan, dat was op Facebook te zien. Iemand belde anoniem. Dat vind ik al niet zo prettig. Of hij dat pand kon huren. Hij wilde alleen contant betalen. Zonder bank. Ik zei: „Dan gaat het niet door.” Toen ging de hoorn erop.”

Strijd

Het broeit in Brabant. Al jaren maken de autoriteiten zich zorgen over de misdaad in het zuiden. Omstreden motorclubs zorgen voor onrust. Geregeld worden xtc-laboratoria ontmanteld en vaten met drugsafval gevonden. De georganiseerde wietteelt lijkt niet te stuiten. Alleen al in de regio Tilburg verdienen criminelen jaarlijks zo’n 750 miljoen euro aan de wiet en zijn circa zestig hennepbendes actief, bleek vorig jaar uit een rapport van onder meer het Regionaal Informatie en Expertise Centrum en Tilburg University.

„In de hennepteelt gaan enorme bakken met geld om”, zei de Tilburgse burgemeester Noor­danus (PvdA) vorig jaar februari in een interview met deze krant. Hij is voorman van de taskforce aanpak georganiseerde criminaliteit Zeeland-West-Brabant. „We kunnen het ons niet permitteren dat deze tak van sport zo groot is. Er dreigen Italiaanse toestanden in ons land. Grenzen tussen boven- en onderwereld vervagen.”

De afgelopen weken luidden in de Volkskrant diverse Brabantse burgemeesters andermaal de noodklok. „Als we de strijd niet aangaan, en winnen, zal het straks heel slecht gaan met mijn kleinkinderen”, stelt burgemeester A. J. W. Boelhouwer van Gilze-Rijen. „Dan komen we in een land terecht waar het gewone gezag niet meer de baas is, maar waar het crimineel verworven geld de dominante factor is.” In de zware misdaad weten kampers (woon­wagenbewoners), Turkse maffia en motorbendes „elkaar steeds beter te vinden.” Criminelen schuwen intimidatie niet. Boelhouwer noemt het voorbeeld van een „Turkse meneer die sluiting van een van zijn panden was aangezegd” en op het gemeentehuis de burgemeester strak aankijkt. „Hij zegt niks, maar zijn ogen zeggen: Je durft het toch niet.”

Mercedes

„Er staat in Brabant een heleboel op het spel”, beaamt burgemeester Huisman van het 55.000 inwoners tellende Oosterhout in zijn werkkamer, waar een schilderij van koning Willem-Alexander een prominente plek heeft.

Ook zijn stad kampt met wietcriminaliteit. „Drugscriminaliteit ondermijnt de samenleving. Er gaan miljoenen in om. Zeker tijdens een economische crisis worden mensen verleid om gemakkelijk veel geld te verdienen. Dan krijgen ze voorgehouden: „Als jij één keer 500 plantjes laat groeien, ben je nog geen crimineel.” Er zijn drugscriminelen die officieel van een uitkering leven. Ze wonen in een villa, rijden rond in hun Mercedes en stralen uit: „Hier ben ik, wie doet mij wat.” Dat frustreert burgers die wel eerlijk hun geld verdienen. Alleen daarom al moeten we als overheid die criminelen aanpakken. Feit is ook dat in wietplantages vanwege het gerommel met stroom gemakkelijk brand kan ontstaan.”

Posters

In de strijd tegen de drugsmisdaad sluit de burgemeester panden waar verdovende middelen zijn aangetroffen. Het gaat dan om hoeveelheden drugs die groter zijn dan voor eigen gebruik. De sluiting is voor een periode van drie maanden of langer. „Er komen grote posters op de ramen met daarop in grote letters: ”Drugspand gesloten”. Dat heeft een afschrikwekkende werking. Burgers waarderen zulke acties, ook omdat overlast in hun omgeving afneemt.” Bewoners van huizen waar handelshoeveelheden softdrugs worden gevonden, komen er in eerste instantie met een waarschuwing van af. „Sommige mensen zijn erg hardnekkig en gaan na een waarschuwing toch weer hennep telen.”

Van april 2014 tot maart 2015 sloot Huisman in Oosterhout zestien drugspanden (tien bedrijfsruimtes, zes woningen). Hij doet dat op grond van de zogeheten Damocleswet, onderdeel van de Opiumwet. „Er zijn inmiddels drie juridische procedures gevoerd over sluitingen in Oosterhout. Onder betrokken pand­eigenaren is soms weerstand, maar ik laat me alleen door de rechter terugfluiten. Dat is tot nog toe niet gebeurd.” Blij is hij met de taskforce aanpak georganiseerde criminaliteit Zeeland-West-Brabant. „Die doet goed werk en treedt ook op in een stad als Oosterhout.”

Ondernemers moeten op hun tellen passen bij de verhuur van bedrijfsruimtes, benadrukt de burgemeester. Om zo drugs­criminelen de wind uit de zeilen te nemen. „Neem in een contract op dat je als verhuurder te allen tijde de bedrijfsruimte mag binnentreden. Accepteer geen contante betalingen.”

Zelf zegt Huisman „nog niet” te zijn bedreigd vanuit criminele kringen. „Ik zeg met nadruk: „Nog niet.” Ik let goed op en ben alert.”

Wapen

In een kamer van het modern ogende politiebureau op het Europark in Oosterhout toont Jaap Naaktgeboren, een van de teamchefs binnen de politie-eenheid Zeeland-West-Brabant, zich niet bijster optimistisch over de strijd tegen wietcriminaliteit. „De grote bazen ontspringen de dans. Die rijden vrij rond. Juist op hen zouden we ons meer moeten richten. Daarvoor is meer capaciteit nodig. Een paar maanden geleden vonden we een hennepplantage in Hank. Dat leidde tot een doorzoeking van een boot in Raamsdonksveer. We vonden daar een wapen. Dergelijke diepgravender onderzoeken zouden we vaker moeten doen, in plaats van alleen maar wietplantages te ruimen.”

Intussen lijkt de hennepteelt in westelijk Brabant niet te stuiten. Trof de sterke arm in het politie­district Baronie (onder meer Breda) in 2013 nog 27.000 planten aan, vorig jaar stond de teller op 106.000. „Een verviervoudiging”, stelt Naaktgeboren vast. „We ontdekken de laatste tijd veel stekkerijen, die stekjes voor de wietteelt produceren.”

Rammen

Voorbereiding voor hennepteelt is sinds 1 maart verboden. Dat betekent een stevig probleem voor growshops, die jarenlang allerlei spullen voor wietplantages leverden. Een toename dus van ondergrondse handel in bijvoorbeeld lampen voor wietteelt en koolstoffilters, die moeten voorkomen dat wietgeuren zich vanuit de hennepkwekerij over de buurt verspreiden? „Dat moet haast wel”, reageert de politiechef. Hij weet dat misdadigers niet voor één gat te vangen zijn. „Op bijvoorbeeld de A16 bij Rotterdam is ANPR-controle, waarbij een camera kentekens scant en die kan koppelen aan verdachte personen. Drugsrunners weten dat en kunnen een andere route gaan kiezen. Daarom zijn we druk bezig om bij Gorinchem, waar auto’s ons gebied inrijden, ook ANPR-controle in te voeren.”

Zorgen maakt hij zich over de „verharding” van de (drugs)criminaliteit. „Er vinden ripdeals plaats, waarbij partijen drugs worden gestolen. Er wordt geschoten en grof geweld gebruikt. Voor een paar kilo verdovende middelen rammen criminelen deuren en ramen, knevelen ze hun slacht­offers en plegen ze een overval.”

Dit is het eerste deel van een tweeluik over misdaad in het zuiden van Nederland. Zaterdag in Accent het slot.

Zeeuwse boeren zijn gewaarschuwd

Gooi het niet op een akkoordje met dubieuze figuren die voor grof geld een schuur willen huren. Het kan je je boerderij kosten. Die boodschap pepert de politie sinds kort onder meer Zeeuwse boeren in.

Stil werd het afgelopen maanden in Zeeuwse zaaltjes toen politieman John Kiers (47) boeren het „doemscenario” voorspiegelde voor het geval ze in zee gaan met hennepbendes. „Ik speelde de rol van de crimineel die op zoek is naar een locatie”, vertelt Kiers, coördinator aanpak hennepteelt bij de politie Zeeland-West-Brabant, aan een tafeltje in de kantine van een politie­gebouw in Breda. „De crimineel biedt de boer 30.000 euro per jaar voor de huur van diens schuur van 600 vierkante meter.”

Kiers drukt zijn duim op het tafeltje, alsof hij een overeenkomst bekrachtigt. „Handje contantje 30.000 euro. Geen contract. Wel spreken ze mondeling af dat de boer zich niet laat zien in de verhuurde loods.”

In de Zeeuwse zaaltjes schotelde de politieman zijn toehoorders wat cijfers voor. „De schuur heeft dus een oppervlakte van 600 vierkante meter. Op 1 vierkante meter is plek voor grofweg tien wietplanten. In de schuur kunnen dus 6000 planten staan. Eén plant levert na tien weken 30 gram hennep op, dus van 6000 planten komt 180 kilo. Eén kilo hennep is 4000 euro waard. Kortom: de huurder van de schuur kan in tien weken tijd 720.000 euro verdienen.”

Bedenk eens, hield Kiers de agrariërs voor, dat de politie de wietkwekerij ontdekt. „De boer kan wel zeggen dat hij niet verantwoordelijk is voor de hennepplantage, maar als eigenaar van de schuur kan hij in het nauw komen. Als hij bijvoorbeeld geen gegevens heeft van de huurder. In het uiterste geval kan de rechter de boer opleggen dat hij de verkregen criminele winst uit hennepteelt moet terugbetalen. Dat kan betekenen dat die agrariër zijn boerderij moet opdoeken.”

Omdat de politie in Brabant „kort op” hennepbendes zit, zegt Kiers, kan het water­bedeffect optreden: in het nauw gedreven criminelen wijken uit naar bijvoorbeeld buurprovincie Zeeland. „Onlangs betrapte een Zeeuwse collega in een loods in Vlissingen een wietteler die eerder in Brabant in de criminaliteit zat.”

Goedwillende burgers inzetten bij de strijd tegen de georganiseerde wietteelt is van groot belang, zegt Kiers. „Boeren bijvoorbeeld kunnen onze ogen en oren zijn. We hopen dat ze ons inlichten over verdachte zaken. Denk aan auto’s die op ongebruikelijke tijdstippen parkeren bij een schuur. Als er ’s winters overal sneeuw ligt behalve op het dak van een boerenschuur, zou op die plek weleens een wietplantage kunnen zitten, omdat zo’n kwekerij nogal wat warmte produceert.”

Om voor drugscriminelen „zo veel mogelijk barrières” op te werpen, start binnen enkele weken een project in Eindhoven en Breda waarbij de politie en bouwmarkten de handen ineenslaan. Omdat growshops geen benodigdheden voor wietteelt meer mogen verkopen, bestaat de kans dat criminelen hun spullen vaker via een bouwmarkt aanschaffen. „Als een klant een partij hout, 100 meter vijverfolie, materiaal voor een schakelkast en gipsplaten koopt, zouden die spullen weleens bestemd kunnen zijn voor een hennepplantage. In zo’n geval zou een bouwmarkt de politie moeten inschakelen.”

Niet alleen hennepteelt, ook de productie van synthetische drugs (zoals xtc) bezorgt de autoriteiten in onder meer zuidelijk Nederland al jarenlang kopzorgen. Volgens de landelijke eenheid van de politie zijn dit jaar tot nog toe twintig laboratoria voor synthetische drugs opgerold, vooral in het zuiden. In de Brabantse bossen duiken geregeld vaten met schadelijk drugsafval op. „Brabant is in Europa uitgegroeid tot een belangrijk centrum van drugsproductie”, zegt Richard Martens, coördinator aanpak synthetische drugs bij de politie-eenheid Zeeland-West-Brabant.

De onderwereld kan niet bestaan zonder de bovenwereld, benadrukt Martens. „Crimi­nelen hebben auto’s nodig. Ze huren die. Wij proberen bijvoorbeeld autoverhuurbedrijven ertoe te bewegen dat ze geen auto’s meer verhuren aan mensen die alleen cash willen betalen en geen huur­contract willen tekenen. Niet alleen sommige autoverhuurders, ook tal van mensen uit andere bedrijfstakken faciliteren de misdaad. Zoals bankiers, makelaars en elektriciens. Vaak gebeurt dat overigens niet bewust. We moeten legale ondernemers ervan doordringen dat we met z’n allen het criminelen zo moeilijk mogelijk moeten maken.”