Vanavond pakken 250 musketiers hun backpack. Morgen vliegen ze voor drie dagen naar de Noorse bergen, om daar –zoals 4M dat verwoordt in pr-jargon– „de strijd aan te gaan met de natuur, zichzelf en God.”

Nog niet eens zo lang geleden was de 4e Musketier (4M) een evangelische beweging in de marge. Een groep van zo’n tachtig man die de stoute schoenen aantrok voor een Karakterweekend in de Ardennen. Anno 2015 zijn de Karakterweekenden van 4M ook in reformatorische kring populair, trekt de jaarlijkse mannendag in de IJsselhallen in Zwolle 6000 bezoekers en heeft de beweging internationaal een stevige voet aan de grond gekregen – van Noorwegen tot Zuid-Afrika.

Maar het woord succes neemt Wim Hoddenbagh, de kersverse directeur van de 4e Musketier Nederland, liever niet in de mond. In januari nam hij het stokje over van oprichter Henk Stoorvogel, die nu verantwoordelijk is voor de internationale tak van 4M. „Het is niet ons doel om een mannenbeweging te bouwen, maar om te werken aan Gods Koninkrijk. Door mannen te verbinden aan de vier G’s: God, gezin, gemeente en gerechtigheid.”

De vier G’s, onbekende taal voor outsiders, moedertaal voor Musketiers. De rode lijn in de filosofie achter 4M: mannen moeten hun verantwoordelijkheid nemen, zich herpakken soms. De vierde musketier is in het gelijknamige boek van Henk Stoorvogel en Theo van den Heuvel de grote held van het verhaal, een man die leeft „in dienst van de Koning.”

In de media roept de 4e Musketier soms wat bevreemding op. Met beelden van mannelijkheid op drift: macho’s die hun krachten meten door een auto omver te duwen of elkaar massaal met een kussen af te rossen.

Toch vangen die momentopnames niet wat dat rode 4M-shirt zo populair maakt. Daar gaan namelijk 72 heftige uren aan vooraf, buiten het oog van de camera. Telefoons, autosleutels, portemonnees en genotsmiddelen zijn tijdens de Karakterweekenden verboden bezit. Mannen gaan de strijd aan in de woeste natuur van de Belgische Ardennen, de Noorse Norefjell of de Schotse Hooglanden. In teams van acht tot tien personen trotseren ze zompige modderpoelen, bedwingen ze steile hellingen en waden ze door ijskoud rivierwater. Mannen van diverse pluimage. De binnenvaartschipper uit een gereformeerde gemeente in Nederland loopt dezelfde kilometers als de belastingadviseur uit een baptistengemeente. Om samen na afloop rond het kampvuur uit te hijgen, bij te praten, muziek te maken.

Jabboksworsteling

René Rausch was erbij, twee jaar geleden in de Belgische Ardennen. De ex-beroepsmilitair omschrijft zichzelf als een „nuchtere Gereformeerde Bonder”, iemand die niet snel warmloopt voor „geestelijke lessen in de natuur.” De fysieke uitdaging trok hem uiteindelijk over de streep. „Ik wilde een moeilijke periode afsluiten, kampte met een posttraumatische stressstoornis.” Met een vriend uit zijn gemeente zakte hij af naar het zuiden. Niet wetend dat het weekend zo veel met hem zou doen. Een ex-militair breekt niet zo snel, dacht iedereen.

Maar het overkwam René toch. Tijdens de zogeheten Jabboksworsteling, een fysieke worsteling door het ijskoude rivierwater. Na een kilometer te hebben gevochten tegen de stroom van de rivier, de Bijbel in de hand, liet hij zijn tranen de vrije loop. „Ik heb daar in het water mijn verleden kunnen loslaten. Mijn tranen zag ik wegstromen. Het was een moment van totale overgave.” Een emotionele ervaring die hem niet meer losliet. „Het Karakterweekend is voor mij een middel geweest om met God in het reine te komen. Mijn ogen werden geopend voor het leven in gerechtigheid, het leven in verzoening met God. Blijkbaar moest ik dat ervaren.”

Toen hij terugkwam in Gorinchem, zag zijn vrouw een veranderde René. „Ik zat in een flow, maar dreigde daarin mijn gezin te verliezen. Hardop bidden, Bijbellezen in de trein, de radio afgestemd op Groot Nieuws Radio.” René was zich bewust van de „energie” die hij van het Karakterweekend meenam. Hij trapte op de rem, zodat ze thuis steeds meer naar elkaar toe kon groeien.

Twee jaar later is hij nog even gepassioneerd. „Thuis hebben we geen geheimen meer voor elkaar. ’s Avonds spreken we open over geestelijke zaken. Het geloof is centraler komen te staan. Mijn vrouw draait mee in Bijbelstudies, mijn kinderen en ik hebben de smaak te pakken van The Psalm Project, een muziekgroep die het Geneefse Psalter in een nieuw jasje uitvoert.” Wat hij graag wil benadrukken: nog steeds houdt hij van „de Bondspreken, de psalmen, de Statenvertaling. Misschien bestaat het beeld dat 4M mannen wegtrekt uit de behoudende gereformeerde hoek, maar dat is niet zo.”

Vriendschap

Directeur Hoddenbagh is nauw bij de Karakterweekenden betrokken. Hij spreekt deelnemers toe bij de introductiedag, gaat regelmatig mee op reis. „We merken dat 72 uur in afzondering en broederschap nieuwe dingen aan het licht brengen. Tegelijkertijd: onze succesfactor is niet dat mannen geestelijk gebroken worden. Maar soms zit een probleem zo diep weggestopt dat een kerkdienst niet genoeg is om het naar boven te halen. Mannen ontdekken dat ze hun carrière stelselmatig verkiezen boven hun vaderschap. Of dat ze in de relatie met hun vader nooit zichzelf hebben kunnen zijn.” Hoewel: voor de gemiddelde deelnemer lonkt het avontuur. „Een Karakterweekend is geen therapeutisch weekend. We zien vooral hoe mannen de waarde van vriendschap ontdekken. Die betekenis staat met stip op één. Vriendschap zit in het DNA van de 4e Musketier.”

Dat DNA wordt nogal eens kritisch voor het voetlicht gehaald. Critici hekelen het vermeende eenzijdige manbeeld dat geschetst wordt binnen de beweging. Ook wordt de beweging gelinkt aan de veronderstelde feminisering van kerk en samenleving, waarbij de 4e Musketier wordt afgeschilderd als verzetsbeweging tegen de ”softe kerk”.

„Tijdens het Karakterweekend kon ik juist mijn mannelijke schild loslaten”, vertelt René. „Met mannen onder elkaar verdwijnt het stoere karakter. Je durft sneller dingen uit te spreken. Met vrouwen erbij komt toch weer het haantjesgedrag naar boven.”

Hoddenbagh: „De 4e Musketier doet niet aan identitymarking. Zo verschillend als mannen zijn, zo divers zijn onze deelnemers. Vaders met kinderen, singles, mannen die voor het eerst openlijk over hun homoseksuele gevoelens durven te spreken. Dat een man zich in zijn eigenheid niet voelt gewaardeerd, herken ik niet.” Wel geeft hij aan dat vaderschap een belangrijk thema is binnen de beweging. De boodschap die hij de mannen graag voorhoudt, is dat zij een belangrijke verbindende schakel vormen. „Iedereen komt ter wereld met een geschiedenis, een erfenis. Dat maakt vaderschap zo belangrijk. Welke erfenis laat jij na voor de generaties na jou?”

De stille kracht achter de 4e Musketier

Dé verassing van de colofon van mannenblad Musk4: de hoofdredactie is in handen van… een vrouw. Ruth Stoorvogel-Bergman (36) is veel meer dan de vrouw van 4M-oprichter Henk Stoorvogel. Bovendien: zíj was het die in 2007 het idee van mannenbeweging lanceerde.

Een vrouw die de scepter zwaait over een mannenmagazine, hoe zit dat?

„De Muskathlon en de Karakterweekenden maken steeds veel verhalen los. Toen we een paar jaar geleden binnen de 4e Musketier de balans opmaakten, bedachten we dat het jammer zou zijn om die mooie verhalen te laten liggen. Zo werd het idee geboren om een blad uit te geven. Op die manier kunnen we ook mensen aanspreken die niet met een Karakterweekend meekunnen. Ik was binnen 4M al betrokken bij de vormgeving en de communicatie, en kreeg zodoende de vraag: Ruth, wil jij niet de hoofdredactie doen?”

Probeert u het blad ook een vrouwelijke touch te geven?

„Vooropgesteld: we werken met een gemengd team. Bovendien hebben we ook vrouwelijke abonnees. Voor mij is de mannenwereld niet heel vreemd. Ik ben met allemaal broers opgegroeid. Ik weet dus hoe ik een blad een stoer karakter kan geven. Fotomateriaal is heel belangrijk, mannen houden van plaatjes kijken.”

U bent ook het brein achter de Muskathlon. Vanwaar die passie?

„Bij een bezoek aan Uganda werd ik geraakt door de nood die ik zag. Ik ontmoette allemaal vrouwen die hun man hadden verloren in de burgeroorlog. Op dat moment realiseerde ik me: Wat zou het mooi zijn als in dat dorp in Uganda mannen gaan hardlopen om fondsen te werven. Juist omdat de vrouwen in Uganda zulke slechte ervaringen hebben met mannen, de rebellen die dood en verderf zaaiden. Zo groeide bij mij het verlangen om mannen te motiveren op te komen voor gerechtigheid.”

„Wat is er christelijk aan man zijn?”

Met de masterscriptie ”Kerels die zich niet meer laten intimideren” studeerde religiewetenschapper Elze Sietzema-Riemer vorig jaar aan de Vrije Universiteit af op de 4e Musketier.

„De titel is een uitspraak van Henk Stoorvogel die impliceert dat dezelfde kerels zich voorheen wél lieten intimideren. Interessant is dat de mannen die ik geïnterviewd heb de 4e Musketier zien als een beweging die mannen een schop onder hun achterste wil geven. De mannen zien, evenals Stoorvogel zelf, dat vrouwen steeds meer op de voorgrond treden. In het gezin, maar ook in de kerk. Daar willen deze mannen verandering in brengen.”

Van een „eenzijdig manbeeld” was onder de Musketiers die Sietzema interviewde geen sprake. „In hun ogen is er plek voor iedere man, in al zijn eigenheid. Ook nemen zij over het algemeen de heldenverhalen niet al te serieus, maar zien ze die als een manier om mannen te prikkelen.”

De musketiers die Sietzema sprak, gaven aan „niet op zoek te zijn naar hun mannelijkheid.” „Maar als je dieper graaft, zijn er allerlei indicaties aan te wijzen waaruit blijkt dat dat wel het geval is. Heel simpel gezegd: als je de behoefte voelt om naar een karakterweekend te gaan van een mannenbeweging, heeft dat inherent iets te maken met je opvattingen en ervaringen over en met mannelijkheid. Het is in mijn ogen geen toeval dat iets dergelijks aanslaat in een tijd waarin mannen, onder invloed van de emancipatie, op zoek zijn naar hun positie in onze samenleving.”

De vraag die ze persoonlijk overhoudt aan haar onderzoek: Wat is er christelijk aan man-zijn? „Op welk moment heeft Jezus het gehad over kerels of mannen die hun verantwoordelijkheid nemen? Laat staan over helden? Op welk moment van Zijn leven heeft Jezus Zich überhaupt bewust alleen tot mannen gericht?”

Uit het woordenboek van de 4e Musketier

4e Musketier Iemand mag zich pas musketier noemen na het bemachtigen van de rode Musketierspolo tijdens een Karakterweekend. Musketier verwijst naar de hoofdpersoon in ”De drie musketiers”, de roman van de Franse schrijver Alexandre Dumas (19e eeuw).

Event Jaarlijks evenement voor alle Musketiers en hun vrienden in de IJsselhallen te Zwolle. Het programma roept door middel van een viering, workshops en activiteiten op tot initiatieven van gerechtigheid.

G-kracht Het effect van Gods kracht op je leven.

Karakterweekend Een tocht van 72 uur waarbij deelnemers zowel geestelijk als fysiek worden uitgedaagd. Binnen de Karakterweekenden is aandacht voor verschillende doelgroepen, zoals studenten, vaders, zonen en leiders.

Message Het doorgeven van „de boodschap van God”. Door spreekbeurten, het uitgeven van boeken en het magazine Musk4 wil de 4e Musketier de huidige generatie mannen bereiken.

Muskathlon Hardloopmarathons in het buitenland voor gerechtigheid. In 2015 zijn er in samenwerking met Open Doors en stichting Compassion Muskathlons in Griekenland, Tanzania, Uganda, Israël, de Palestijnse gebieden, Jordanië en Kenia.

Musk4 Het magazine van de 4e Musketier. Verschijnt drie keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren.