Godvruchtig, verstandig, oprecht, vriendelijk, bescheiden, lankmoedig, minzaam, goedhartig, zachtmoedig, nederig, en mededeelzaam aan de armen. Zo omschreef de Leeuwarder Courant Maria Louise toen zij in 1765 stierf. Zij was geliefd bij de Friezen. Niet voor niets kreeg zij de koosnaam Marijke Meu, tante Marijke, mee.

Maar of de gemiddelde Nederlander nu nog weet wie deze prinses van Oranje-Nassau was, betwijfelt Stoter. „Ik denk dat als je hier op straat vraagt wie zij is, maar weinig mensen het goede antwoord weten te geven.”

Dat is een extra reden om het Maria Louisejaar te organiseren. Tot eind dit jaar zijn er tal van activiteiten rond de moeder van stadhouder Willem IV en de grootmoeder van Willem V georganiseerd (zie kader).

Belangrijk onderdeel van het herdenkingsjaar vormen de exposities ”Maria Louise, vorstin van Friesland” in het Fries Museum en ”Thuis bij Marijke Meu” in het een paar straten verderop gelegen Keramiekmuseum Princessehof. „De eerste expositie vertelt het verhaal van Maria Louise in het staatsbestel. Dat gebeurt aan de hand van een tijdlijn. De expositie in het Princessehof –het huis waar zij woonde– vertelt meer over haar privéleven”, zegt Stoter. Beide tentoonstellingen zijn samen met Tresoar, het Fries historisch en letterkundig centrum, gemaakt.

Zilverwerk

Maria Louise trouwt in 1709 in het Duitse Kassel met Johan Willem Friso, vertelt Stoter, wijzend op een prachtig opgemaakt huwelijkscontract in een vitrine in het Fries Museum. „Zoals meer stukken uit de expositie komt dit stuk met lakzegels uit het Koninklijk Huisarchief in Den Haag.”

De prinses brengt kisten vol zilverwerk mee naar Leeuwarden, weet Stoter. „Maria Louise was aan de ene kant zuinig en behoudend. Maar het hof was wel op stand. Er was veel luxe. Bekend is dat er zelfs zilveren meubelstukken in het paleis stonden, zoals kandelabers.”

Maria Louise bezit ook veel kostbaar porselein. „Bewijsstuk daarvan is het reisservies dat we kunnen laten zien. Dat is van het vroegste Meissenporselein gemaakt. Een topstuk. Maria Louise had dat altijd bij zich.”

Het jonge paar vestigt zich na het huwelijk in Leeuwarden. „Maar Johan Willem Friso is weinig thuis. Hij is veel op het slagveld te vinden en ook erfgenaam van de in 1702 overleden stadhouder-koning Willem III.”

Het huwelijk duurt slechts twee jaar. „In 1711 verdrinkt haar echtgenoot als hij op weg naar Den Haag bij Moerdijk het Hollands Diep oversteekt. Maria Louise blijft met een baby, dochter Anna Charlotte Amalie, en zwanger van een tweede kind achter. Het moet voor haar een heel heftige tijd zijn geweest. Ze was gelukkig getrouwd geweest. In een ontroerende brief richt zij zich tot de Staten-Generaal. Ze geeft zich ook over aan God. Ja, Maria Louise was een vrome vrouw in de positieve zin van het woord. Zij had veel contacten met predikanten.” De Leeuwardense exposities tonen haar verschillende keren in rouwdracht: met een zwarte sluier.

Regentes

Ruim zeven weken later bevalt zij van de latere stadhouder Willem IV. Stoter: „Maria Louise neemt het regentschap op zich. Dat duurt tot 1731. Wat veel mensen niet weten is dat zij in die tijd afwisselend in Leeuwarden, op Paleis Soestdijk, Paleis Het Loo en in Den Haag woonde. Zij had veel paleizen ter beschikking. Ze kwam ook graag op het landgoed Oranjewoud en op het eiland Ameland. In 1730 liet zij buiten Leeuwarden nog een buitenverblijf bouwen, Mariënburg. Dat bestaat helaas niet meer, maar we hebben gedetailleerde vogelvluchtkaarten”, vertelt Stoter.

Ramp en tegenspoed blijven haar ook hierna niet bespaard, toont de expositie. „In 1751 overlijdt haar zoon, inmiddels getrouwd met de Engelse prinses Anna van Hannover. Als ook Anna in 1759 overlijdt, wordt Maria Louise opnieuw regentes, nu voor haar kleinzoon, de latere stadhouder Willem V.” In totaal vervult ze de belangrijke functie zo’n 25 jaar. „Ze ontwikkelde zich tot een belangrijke speler in een wereld die door mannen beheerst werd.”

In 1765 sterft zij. De zondag voor Pasen is zij nog in de Grote Kerk aanwezig. Bij het verlaten van de kerk groet ze iedereen nadrukkelijk. Ze voelt haar krachten wijken. Een week later, op 9 april 1765, sterft ze op 77-jarige leeftijd. „Enkele weken later werd zij bijgezet in het Nassaugraf in de Grote Kerk. Ze was de laatste Nassau die in Leeuwarden werd begraven. Het was een grootse gebeurtenis. Een tekening van de lijkstoet laat zien wie er allemaal bij aanwezig waren. Een indrukwekkende rij mensen”, zegt Stoter.

Lijkkist

In het Princessehof in Leeuwarden ligt een stukje zijde dat afkomstig is uit de lijkkist van Maria Louise. Stoter: „In de Franse tijd is het grafmonument van de Nassaus in de Grote Kerk verwoest. Ook de grafkelder is leeggehaald. Het verhaal gaat dat de botten op het kerkhof lagen. Dit stukje van de bekleding van de doodskist is via een predikant in ons archief terechtgekomen. Het heeft nu iets van een relikwie.”

Uit de collectie van Tresoar komt de gedrukte uitgave van de lange lijkrede die de Leeuwardense predikant ds. J. H. Schrader de dag na de begrafenis van Maria Louise uitsprak. „Een preek vol loftuitingen. Maria Louise wordt met allerlei mensen uit de Bijbel vergeleken”, aldus Stoter. Ds. Schrader zelf zegt in de preek alleen de waarheid te willen spreken en „alle ijdele loftuitingen” te willen vermijden, omdat Maria Louise daar een grote afkeer van had.

De predikant preekte over Openbaring 14:13: „En ik hoorde een stem uit de hemel, die tot mij zeide: Schrijf, zalig zijn de doden, die in de Heere sterven, van nu aan: Ja, zegt de Geest, opdat zij rusten mogen van hun arbeid; en hun werken volgen hen na.” De predikant noemde Maria Louise een Tabitha, en een vrouw die klein was in eigen oog, maar God dankte voor alles wat ze had ontvangen en in alle tegenslag berustte in de weg die de Heere met haar ging.

Maria Louisejaar vol activiteiten

De expositie in het Fries Museum is tot en met 10 mei te zien, die in Keramiekmuseum Princessehof tot en met 5 juli. Er is een combinatiekaartje mogelijk. In Historisch Centrum Leeuwarden loopt een tentoonstelling over de hovenier van Maria Louise.

Het Maria Louisejaar gaat 9 april officieel van start. Een dag later is er een symposium over haar. Er zijn speciale rondleidingen en lezingen gedurende het hele jaar. Zo spreekt de vorstenhuiskenner Bearn Bilker 11 oktober over de rol van religie in haar leven. Verder staan een historische harddraverij en een reizende fototentoonstelling gepland.

Ook landgoed Oranjewoud en het eiland Ameland vormen het decor voor diverse activiteiten.

www.marialouise2015.nl

Zie ook:

Een bekommerde prinses : Marijke Meu onderhield contact met tal van predikanten (Reformatorisch Dagblad, 19-01-2006)

‘Mij ontbreekt niets dan dankbaarheid’ : Marijke Meu (De Wachter Sions, 26-11-1998)

Derde eeuwfeest van godvruchtige en populaire Marijke Meu gaat aan Friezen stil voorbij : Gravin Maria Louise, Oranjes pannekoeken bakkende stammoeder, onbekend in geboortestad Kassel (Reformatorisch Dagblad, 04-02-1988)

Maria Louise van Hessen Kassel – deel 3 (Daniël, 29-04-1960)

Maria Louise van Hessen Kassel – deel 2 (Daniël, 01-04-1960)

Maria Louise van Hessen Kassel – deel 1 (Daniël, 19-02-1960)