Gewone Zuid-Sudanese jongens waren het, voor zover kinderen ‘gewoon’ kunnen zijn te midden van oorlog en geweld. Totdat er op een slechte dag een pick-up stopte en ze werden gedwongen in te stappen. Of totdat een man hen aanklampte en een mooie toekomst beloofde. Ze kregen wapens, uniformen en de opdracht om te gaan vechten. Toen waren het strijders geworden: 13, 14, 15 jaar oud. In een enkel geval nog jonger.

Zuid-Sudan telt volgens cijfers van Unicef zo’n 12.000 van dergelijke jongens. Vorige week kwamen zo’n 300 van hen weer vrij tijdens een plechtige ceremonie in de plaats Pibor. Ze vochten bij een dissidente militie en die had vrede gesloten met de regeringstroepen. Dat betekende ook de vrijlating van 3000 kindsoldaten, in groepen van een paar honderd.

Gewone jongens, zo zien ze er nog altijd uit op de foto’s van de ceremonie. Slippertjes aan de voeten, zoekend naar een juiste houding. Ze hebben alleen allemaal een wapen in de handen. Nu is dat niet helemaal ongebruikelijk in Zuid-Sudan, omdat kinderen soms een wapen meekrijgen als ze het vee moeten beschermen. Maar deze wapens zijn voor heel andere doeleinden gebruikt.

Niet alleen wat diffuse rebellengroepen, maar ook de leidende partijen in het Zuid-Sudanese conflict maken zich schuldig aan de inzet van kindsoldaten, stelde Human Rights Watch deze week in een rapport. Inclusief de regeringstroepen, ook al ontkennen die bij de praktijkten bij hoog en bij laag. „Het leger zou in dat geval zijn eigen regels overtreden”, reageerde minster van Defensie, Kuol Manyang. En dat is volgens de mensenrechtenorganisatie precies wat er gebeurt.

„In Malakal (een plaats in het noorden van Zuid-Sudan) nemen regeringstroepen kinderen zelfs vlak buiten de compound van de Verenigde Naties mee”, constateerde Human Rights Watch. Soms gingen kinderen ‘vrijwillig’ mee, maar soms kwam er geweld aan te pas.

De wetten van het jongste land ter wereld zijn duidelijk: rekrutering van kinderen onder de 18 is verboden. De inzet van kinderen jonger dan 15 jaar geldt als een oorlogsmisdaad. Nog een oorlogsmisdaad.

Intussen kraakt het begin deze maand gesloten bestand tussen president Salva Kiir en oud-vicepresident Riek Machar in al zijn voegen. Kiir liet dit weekeinde al weten moeite te hebben met het idee van machtsdeling met de rebellen. Als er een eenheids­regering wordt gevormd, keert Machar vermoedelijk op zijn oude plek terug. „We hebben grote moeite met het idee dat macht kan worden verkregen via geweld”, aldus Kiir. Maar daarmee staat of valt het hele bestand.

Tegelijkertijd wordt er door rebellengroepen al dagen heftig gevochten rond enkele olievelden in het land. Minister Kuol Manyang sprak dinsdag nog van ernstige gevechten in de deelstaat Upper Nile waarbij „veel burgers” gewond zouden zijn geraakt. Het is precies zoals het ging bij eerdere bestanden: de inkt was nog niet droog, of de kogels vlogen de Zuid-Sudanezen alweer om de oren.

Machar ontkent dat de rebellen onder zijn gezag staan, maar dat gaat er bij Kiirgetrouwen niet zomaar in. Feit is echter wel dat er tal van rebellengroepen actief zijn die onder geen enkel gezag vallen. Dat maakt de weg naar vrede in Zuid-Sudan nog weerbarstiger dan de moeizame besprekingen al doen vermoeden.

De burgers betalen de rekening. De VN waarschuwden eerder deze maand dat 2,5 miljoen Zuid-Sudanezen in een acute noodsituatie verkeren en „op de rand van de honger” staan. De helft van de populatie (12 miljoen) is bovendien op de een of andere manier hulpbehoevend. Volgens cijfers van de International Crisis Group zijn er sinds het begin van de strijd in december 2013 al 50.000 mensen omgekomen. Het machtsspel in Zuid-Sudan heeft een uitermate hoge prijs.